Giovedì e Venerdì Santi

Πολυαγαπημένα μου αδέλφια,

Ο Κύριος μας δίνει τις δύο αυτές μέρες, τη Μεγάλη Πέμπτη και Μεγάλη Παρασκευή, για να τελέσουμε και να ζήσουμε μεγάλα μυστήρια της χριστιανικής μας πίστης. Και εφέτος μας τις δίνει για να τις ζήσουμε με την προσευχή, με την προσωπική μας και οικογενειακή μας προσευχή.

Είναι ένα έτος κατά το οποίο, εξαιτίας του τρομερού ιού, με την πίστη μας και την προσευχή μας τελούμε μονάχα τα Τίμια Δώρα του Σώματος και του Αίματος του Κυρίου, σε πνευματική αλλά αληθινή ένωση με τον Επίσκοπο, τους Ιερείς, τις Αδελφές και όλους του πιστούς της Εξαρχίας.

Το ωραίο και μακρό Ευαγγέλιο του εσπερινού της Μεγάλης Πέμπτης μας διηγείται την επάλειψη του Χριστού με το πολυτίμητο μύρο, την προδοσία του Ιούδα, το πλύσιμο των ποδιών των μαθητών, το μυστικό δείπνο, την προσευχή του Χριστού στον κήπο της Γεσθημανής, την απάρνηση του Αποστόλου Πέτρου, και τελικά τη σύλληψη του Ιησού. Σημειώνω μονάχα το πλύσιμο των ποδιών των μαθητών, μια χειρονομία η οποία είναι ταυτόχρονα ταπεινή και μεγάλη. Αυτός που είναι ο Κύριός μας, γίνεται σκλάβος μας για τη σωτηρία μας. Τι σημαίνει για μας το από μέρους του Χριστού πλύσιμο των ποδιών των μαθητών του; Και πλένει τα πόδια όλων των μαθητών ακόμα και του Ιούδα. Με τη χειρονομία αυτή ο Κύριος μας δείχνει τι σημαίνει η κοινότητα των μαθητών του, τι είναι και τι οφείλει να είναι η Εκκλησία: ένας χώρος κοινωνίας αληθινής και ταπεινής.

Σε ένα από τους ωραιότατους ύμνους του για τη Σταύρωση του Χριστού, ο Άγιος Εφραίμ ο Σύρος λέει αυτές τις λέξεις:

«Ο Κύριος μας έπλυνε το σώμα των Αδελφών στον νιπτήρα

που είναι σύμβολο ομονοίας… στην κοιλία, στον κόλπο των υδάτων,

ο Χριστός μας διαμόρφωσε και πάλι.

Δεν είμαστε πια μέλη διαιρεμένα,

που συγκρούονται το ένα με το άλλο,

Και δεν αντιλαμβάνονται ότι πολεμούν

εναντίον της αγάπης του εαυτού τους!»

Στη συνέχεια την Μεγάλη Παρασκευή με τα δώδεκα Ευαγγέλια του όρθρου, η Εκκλησία μας πλησιάζει, μας πλησιάζει αργά, αλλά με όλη της τη δύναμη και όλο της το βάθος, μας οδηγεί να ζήσουμε το μυστήριο του θανάτου και του ενταφιασμού του Χριστού. Είναι ένα μεγάλο και τρομερό μυστήριο, το οποίο ψέλνουμε μέσα στο σκοτάδι της εκκλησίας, στο σκοτάδι της σημερινής ανθρωπότητας, που είναι σήμερα τραυματισμένη από την ασθένεια, και από τον θάνατο. Ένα μεγάλο και τρομερό μυστήριο, το οποίο ψέλνουμε στο τροπάριο «Σήμερον κρεμάται επί ξύλου…»  Σήμερα ψέλνουμε τον Χριστό, καλυμμένο με ψεύτικη πορφύρα, χτυπημένο με ράπισμα στο πρόσωπο, Νυμφίο καρφωμένο στον σταυρό… αλλά με σταθερή ελπίδα του ψέλνουμε επίσης: «Δείξον ημίν, και την ένδοξον σου Ανάστασιν».

Σήμερον κρεμᾶται ἐπὶ ξύλου ὁ ἐν ὕδασι τὴν γῆν κρεμάσας. Στέφανον ἐξ ἀκανθῶν περιτίθεται ὁ τῶν ἀγγέλων βασιλεύς. Ψευδῆ πορφύραν περιβάλλεται ὁ περιβάλλων τὸν οὐρανον ἐν νεφέλαις. 'Ράπισμα κατεδέξατο ὁ ἐν Ἰορδάνῃ ἐλευθερώσας τὸν Ἀδάμ. Ἥλοις προσηλώθη ὁ Νυμφίος τῆς Ἐκκλησίας. Λόγχη ἐκεντήθη ὁ Υἱὸς τῆς Παρθένου. Προσκυνοῦμέν σου τὰ πάθη, Χριστέ. Δεῖξον ἡμῖν καὶ τὴν ἒνδοξόν σου ἀνάστασιν».

Το τροπάριο αυτό από τα ωραιότερα της βυζαντινής παραδόσεως, είναι και από τα βαθύτερα στο θεολογικό του νόημα, διότι κατά κάποιο τρόπο συνοψίζει τη χριστιανική μας πίστη. Ας το αφήσουμε λοιπόν να αντηχήσει στην καρδιά μας τόσο το κείμενο αυτό, όσο και όλη η ωραιότητα της ιερής αυτής ακολουθίας να γίνουν προσευχή, να γίνουν η χριστιανική ζωή μας.

Ποιος είναι σήμερα αυτός τον οποίο βλέπουμε σταυρωμένο επάνω στον σταυρό; Είναι ο δημιουργός του ουρανού και της γης, ο οποίος έγινε για χάρη μας άνθρωπος. Λιτανεύοντας σήμερα τον Σταυρό, προσκυνούμε εκείνον που κρέμασε την γη πάνω στα νερά, «τον ἐν ὕδασι τὴν γῆν κρεμάσαντα».

Ποιος στέφεται σήμερα με αγκάθια; Ο βασιλιάς των Αγγέλων. Αυτός τον οποίο οι προφήτες προανήγγειλαν ως σωτήρα μας.

Ποιος περιβάλλεται σήμερα με ψεύτικη πορφύρα και λαβαίνει εμπαιγμούς και ραπίσματα; Ο Βασιλιάς, ο δικός μας Βασιλιάς και Κύριος, ο οποίος απελευθέρωσε τον Αδάμ: «ὁ ἐν Ἰορδάνῃ ἐλευθερώσας τὸν Ἀδάμ» Και μαζί με τον Αδάμ θα οδηγήσει και εμάς πάλι στον παράδεισο.

Ποιος είναι αυτός τον οποίο βλέπουμε καρφωμένο με καρφιά και λογχισμένο με την λόγχη; Είναι ο Νυμφίος της Εκκλησίας και ο Υιός της Παρθένου…

Αυτό το βράδυ ας αφήσουμε αυτά τα ερωτήματα να αντηχήσουν στην καρδιά μας. Το τροπάριο που προαναφέραμε ας μην είναι μόνο ένα ωραίο κείμενο, όπως πραγματικά είναι, αλλά ας είναι μόνο ένα ωραίο κείμενο το οποίο  τρέφει όλη τη χριστιανική μας ζωή.

Έτσι και εμείς, μαζί με την Μαρία, την μητέρα του Θεού, και όπως αυτή, η Αειπάρθενος Μαρία, ας ακολουθήσουμε τον Κύριο, τον Αμνό του Θεού. Ας υψώσουμε και εμείς την προσευχή μας μαζί με τη φωνή της Αειπάρθενου Μαρίας, την προσευχή της εκκλησίας: «Δός μοι λόγον Λόγε…» πραγματικά, «συ γάρ υπάρχεις ό Υιός και Θεός μου»

Την Μεγάλη Παρασκευή υποδεχόμαστε επίσης, μέσα στην οικογενειακή προσευχή μας και μέσα στην αγκαλιά μας, και στην αγκαλιά τόσων και τόσων γιατρών, τόσων και τόσων νοσοκόμων, όπως και τόσων και τόσων ιερέων στα νοσοκομεία του κόσμου, όλοι υποδεχόμαστε τον Χριστό, αποκαθηλωμένο από τον Σταυρό και ενταφιασμένο στον αγιότερο χώρο στην αγία τράπεζα και στην καρδιά του καθενός μας.

Από τα νοσοκομεία μέσα στον πόνο, από τα σπίτια σας και την οικογένειά σας ή από την μοναξιά σας, είστε παρόντες στην ιερουργία του Επισκόπου, η οποία είναι και σήμερα, όπως πάντοτε, και δική σας ιερουργία.

          Carissimi,

          Il Signore ci dà questi due grandi giorni, Giovedì e Venerdì Santi, per celebrare e per vivere dei grandi misteri della nostra fede. E quest’anno ce li dà da viverli nella preghiera personale e familiare. Un anno in cui, a causa del virus celebriamo nella fede e nella preghiera soltanto i Santi Doni del Corpo e del Sangue del Signore, in comunione spirituale e vera col vescovo, con i sacerdoti, con le suore, con tutti i fedeli dell'Esarcato

Il bello e lungo Vangelo del vespro di giovedì, ci narra l'unzione di Cristo, il tradimento di Giuda, la lavanda dei piedi ai discepoli, l'ultima cena, la preghiera di Cristo nell'orto di Getsemani, le negazioni di Pietro e infine l'arresto di Gesù.

Accenno soltanto alla lavanda dei piedi, un gesto allo stesso tempo umile e grande. Colui che è il Signore diventa schiavo per la nostra salvezza. Cosa significa per noi la lavanda dei piedi che Cristo fa ai suoi discepoli? E la fa a tutti anche a Giuda! Con questo gesto il Signore ci indica cosa è la comunità dei suoi discepoli, cosa è e deve essere la Chiesa. Luogo di comunione vera ed umile. In uno dei suoi bellissimi inni sulla crocifissione di Cristo, sant'Efrem il Siro dice queste parole:

Il nostro Signore purificò il corpo dei fratelli

nel catino che è simbolo della concordia…

Nel ventre, nel grembo delle acque, Cristo ci ha formati nuovamente.

Non siamo più membra divise

che, le une contro le altre disputano

e non si accorgono di lottare contro il proprio Amore!

          Il Venerdì Santo poi con i 12 Vangeli del mattutino, la Chiesa ci accosta, ci fa avvicinare lentamente ma in tutta la sua forza e in tutta la sua profondità, sia accosta, ci porta a vivere il mistero della morte e della sepoltura di Cristo. Un grande e tremendo mistero che cantiamo nel buio della chiesa, nel buio dell'umanità oggi colpita dalla malattia e dalla morte. Un grande e tremendo mistero che cantiamo nel tropario Σήμερον κρεμᾶται … Oggi Cristo lo cantiamo avvolto di finta porpora, schiaffeggiato, Sposo inchiodato nella ferma speranza però cantiamo anche noi: Mostraci la tua gloriosa risurrezione… Δεῖξον ἡμῖν, καὶ τὴν ἔνδοξόν σου Ἀνάστασιν

Oggi è appeso al legno colui che ha appeso la terra sulle acque. Oggi il Re degli angeli è cinto di una corona di spine; oggi è avvolto di una finta porpora colui che avvolge il cielo di nubi; riceve uno schiaffo, colui che nel Giordano ha liberato Adamo; è inchiodato con chiodi lo Sposo della Chiesa; è trafitto da una lancia il Figlio della Vergine. Adoriamo, o Cristo, i tuoi patimenti! Mostraci anche la tua gloriosa risurrezione.

     Questo tropario, tra i più belli della tradizione bizantina, è anche tra i più profondi perché in qualche modo riassume la nostra fede. Lasciamolo che risuoni nel nostro cuore, che sia questo testo, che sia tutta la bellezza della nostra liturgia che diventi preghiera, che diventi la nostra vita.

          Chi è oggi Colui che contempliamo appeso al legno della croce? È il creatore del cielo e della terra per noi fattosi uomo. Abbiamo portato nella croce, abbiamo venerato Colui che ha appeso la terra sulle acque: ὁ ἐν ὕδασι τὴν γὴν κρεμάσας.

          Chi è oggi coronato di spine? Il Re degli angeli: ὁ τῶν Ἀγγέλων Βασιλεύς. Colui che i profeti hanno preannunciato come il nostro salvatore.

          Chi è oggi avvolto in una finta porpora e che riceve gli schiaffi e le burle? Il Re, il nostro vero Re e Signore, colui che ha liberato Adamo: ὁ ἐν Ἰορδάνῃ ἐλευθερώσας τὸν Ἀδάμ. E che con lui, con Adamo ci porterà pure noi di nuovo al paradiso.

          Chi è costui inchiodato con i chiodi e trafitto dalla lancia? Lo Sposo della Chiesa e Figlio della Vergine: ὁ Νυμφίος τῆς Ἐκκλησίας… ὁ Υἱὸς τῆς Παρθένου.

          Lasciamo che questa sera queste domande risuonino nel nostro cuore. Il tropario non sia soltanto un testo bello, che lo è e molto, ma un testo che alimenti la nostra vita cristiana.

          Pure noi con Maria la Madre di Dio e come Maria seguiamo il Signore, l’Agnello. E pure noi facciamo nostra la preghiera di Maria, la preghiera della Chiesa: “Dammi una parola, o Verbo, δὸς μοὶ λόγον Λόγε… tu sei infatti il mio Figlio e Dio: σὺ γὰρ ὑπάρχεις ὁ Υἱὸς καὶ Θεός μου.

          Il Venerdì Santo anche noi tutti oggi accogliamo, nella preghiera familiare e tra le braccia nostra, e tra le braccia di tanti medici, di tanti infermieri, e di tanti sacerdoti negli ospedali del mondo, tutti accogliamo Cristo calato morto dalla croce e sepolto nel luogo più santo, nell’altare e nel cuore di ognuno di noi

          Dagli ospedali, nella sofferenza, dalle vostre case nella famiglia o nella solitudine, siete presenti nella celebrazione del vescovo, che è sempre ed anche oggi la vostra.