Catechesi di ottobre

Esarcato Greco Cattolico

Catechesi di adulti 2017-2018

Anno liturgico bizantino. Mistagogia della vita cristiana.

Το βυζαντινο λειτουργικο ημερολογιο. Μυσταγωγια στι χριστιανικη ζωη

10 ottobre 2017

         Εὐλογητὸς ὁ Θεὸς ἡμῶν, πάντοτε, νύν, καὶ ἀεί, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.

Quando p. Bessarione mi ha proposto di tenere questi incontri di catechesi per adulti, ho accettato subito per diverse ragioni.

Όταν p. Β. πρότεινε να κάνουμε αυτές τις κατηχητικές συναντήσεις, δέχτηκα αμέσως για διάφορους λόγους.

In primo luogo perché una volta al mese non sarà troppo gravoso (spero! Né per voi né per me.

Πρώτον, επειδή μια φορά το μήνα δεν είναι δύσκολο ούτε για εσάς ούτε για μένα.

In secondo luogo perché qualsiasi cosa si faccia che possa avvicinare, mettere in contatto il vescovo, i preti e i fedeli, è qualcosa di per sé positiva.

Δεύτερον, επειδή κάτι που μπορείτε να κάνετε ώστε να φέρετε κοντά, και να επικοινωνήσετε με τον Επίσκοπο, με τους ιερείς και τους πιστούς, είναι πάντα ένα θετικό πράγμα.

In terzo luogo perché gli incontri li facciamo qua, in questa chiesa cattedrale, che è la nostra casa, e dover venire qua -per le liturgie certamente!- ma anche per altro che qui si faccia, è buono ed utile per tutti.

Τρίτον, επειδή συναντιόμαστε εδώ σε αυτή την εκκλησία του καθεδρικού ναού, που είναι το σπίτι μας. και να ερχόμαστε εδώ είναι πάντα καλό και όμορφο για όλους.

In quarto luogo perché l’argomento affrontato è utile per voi e per me, in quanto questo e gli altri argomenti che potremo affrontare fanno parte della nostra vita cristiana.

Τέταρτον, επειδή το θέμα μου φαίνεται χρήσιμο σε εσάς όσο και σε μένα, καθώς μας βοηθά να ζήσουμε ό, τι είναι η χριστιανική μας πίστη.

Poi perché vorrei affrontare questi argomenti in modo catechetico e mistagogico, cioè che ci portino a comprendere e a vivere il misero della fede cristiana.

Πέμπτον, επειδή ελπίζω να παρουσιάσω τα επιχειρήματα μου με έναν κατηχητικό τρόπο, δηλαδή να έρθω σιγά σιγά και να αναβιώσω τη χριστιανική μας πίστη

Lo schema dei diversi incontri verrà pubblicato -dopo!- nella pagina internet dell’Esarcato, ma questo non dispensa di una vostra presenza.

Το σχήμα των διαφορετικών συναντήσεων θα δημοσιευτεί στην ιστοσελίδα μας. Αλλά αυτό δεν αναιρεί την παρουσία σας.

         Anno liturgico bizantino. Mistagogia della vita cristiana. La liturgia bizantina, che è quella della maggioranza di ognuno di noi, è di una grande ricchezza teologica per i fedeli. Questa ricchezza teologica ci viene elargita nei testi della liturgia ed anche in modo molto catechetico e mistagogico, lungo quello che viene chiamato normalmente con l’espressione: “l’anno liturgico”.

Nei testi delle liturgie, per esempio nel tropario: Ὁ Μονογενὴς Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ, ἀθάνατος ὑπάρχων καὶ καταδεξάμενος διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν σαρκωθῆναι ἐκ τῆς ἁγίας Θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας, ἀτρέπτως ἐνανθρωπήσας, σταυρωθείς τε, Χριστὲ ὁ Θεός, θανάτῳ θάνατον πατήσας, εἷς ὤν τῆς Ἁγίας Τριάδος, συνδοξαζόμενος τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι, σῶσον ἡμᾶς.. È un testo che cantiamo ogni giorno, ed è di una bellezza ed una ricchezza teologica unica: tutta la nostra fede vi si trova presente.

Anche l’iconografia è luogo di catechesi e di mistagogia. Guardate che quello che vi dirò dell’anno liturgico bizantino lo “vedremo” nel senso più letterale della parola, nell’iconografia della nostra chiesa cattedrale, e delle altre chiese bizantine, per fare soltanto un esempio.

Uso il termine “mistagogia” in questi nostri incontri nel senso vero e proprio della parola, cioè per mistagogia intendo quel “portare / accompagnare ai misteri / alla comprensione dei misteri”. Perché è quello che vuole proprio la Chiesa. Non che voglia io presentarvi la scoperta di chi sa che cosa, ma quello che la Chiesa di Cristo vuole per ognuno di noi: portarci / accompagnarci alla comprensione, alla contemplazione del mistero della nostra fede.

Un esempio di questa mistagogia. Nelle settimane che precedono il Natale e nella festa stessa del 25 dicembre, tutti canteremo i bellissimi kontakia che iniziano con la frase: Ἡ Παρθένος σήμερον… Testi e musiche bellissimi, certamente, ma dobbiamo vedere e scoprire che sono intessuti, pieni di citazioni bibliche già dell’Antico Testamento, con dei testi e delle frasi che sono delle vere e proprie professioni di fede sull’Incarnazione del Verbo di Dio, sulla verginità di Maria, sulla divinità di Cristo.

         Anno liturgico bizantino. Mistagogia della vita cristiana. Cos’è, cosa intendiamo con questa espressione “anno liturgico” oppure “ciclo liturgico”? Tutte le Chiese e liturgie cristiane di Oriente e di Occidente hanno il proprio anno liturgico, che nelle parti essenziali coincide per tutte le liturgie, ma che ha anche delle varianti in ognuna di esse. Tutte le liturgie celebrano come due assi portanti dell’anno liturgico cristiano: l’Incarnazione del Verbo eterno di Dio dallo Spirito Santo e dalla Vergine Maria (ciclo di Natale), e la sua Passione, Morte e Risurrezione (ciclo di Pasqua). Questo in comune in tutte le liturgie.

Delle varianti nelle diverse liturgie? Per esempio l’inizio dell’anno liturgico nella tradizione bizantina è il 1 settembre; mentre che nella tradizione romana è 4 settimane prima di Natale, e nella tradizione siriaca è 6 settimane prima di Natale, come nella tradizione ambrosiana anche 6 settimane (quella ambrosiana è un’altra tradizione occidentale oltre a quella romana).

         Ripeto la domanda di prima: Cos’è, cosa intendiamo con questa espressione “anno liturgico” oppure “ciclo liturgico”? Un’espressione (ambedue: anno e ciclo) che adopererò in questi nostri incontri. Nel mio monastero di Montserrat c’era una scritta su un muro (penso ci sia ancora) in cui si legge in latino: Annus liturgicus ipse est Christus (l’anno liturgico è lo stesso Cristo). Cosa vuol dire questo? Vuol dire che celebrare e vivere l’anno liturgico, e farlo anno dopo anno (le liturgie cristiane sono pedagogicamente ripetitive!) è celebrare e vivere il mistero di Cristo stesso. E dicendo questo potremmo già chiudere i nostri incontri perché è fondamentale: celebrare e vivere il mistero di Cristo stesso, celebrare e vivere Cristo stesso.

         Proponendovi di seguire in questi incontri catechetici e spero anche mistagogici l’anno liturgico bizantino, vorrei aiutarvi (aiutarci tutti) a vivere le grandi feste del nostro calendario come catechesi sulla nostra vita cristiana. Scoprire o riscoprire queste grandi feste, anche nei testi liturgici che sono pieni di contenuto teologico e spirituale, che sono alimento e vita per il nostro essere e vivere cristiani.

         Nota storica.

         Quando inizia, quando si forma l’anno liturgico in genere, e quello bizantino in modo speciale? Come accennavo la vita stessa di Cristo è “l’inizio” e possiamo dire la “matrice” dell’anno liturgico cristiano in tutte le liturgie.

         Una cosa su cui vorrei insistere: l’anno liturgico non nasce “a tavolino” dopo “lunga e profonda riflessione di esperti”, ma nasce dalla vita della Chiesa (delle Chiese) cristiane. Quello che esse vivono, è quello che plasma e forma l’anno liturgico. Comunque già nella seconda metà del IV secolo, con la “Peregrinatio Egeriae” (la narrazione, in latino, di un pellegrinaggio in Terra Santa fatta da una donna), vediamo che a Gerusalemme c’è un “anno liturgico” diciamo così chiaro e ripetuto ogni anno: Natale, Epifania, Quaresima, Pasqua, Ascensione, Pentecoste.

         Ma già all’inizio del IV secolo, nel Concilio di Nicea (325) si ribadisce che la Pasqua deve essere celebrata di domenica e mai nella stessa data (anche di domenica) degli ebrei. Ciò vuole dire che la Pasqua si celebrava in quel periodo. Più indietro ancora: le omelie pasquali dei Padri già ella prima metà del III secolo. Più indietro ancora: la crisi pasquale della seconda metà del II secolo: celerare la Pasqua di domenica o no.

         Schema dell’anno liturgico bizantino.

         Qual è lo schema dell’anno liturgico bizantino? Nell’anno liturgico possiamo distinguere due tipi di feste, o se volete situare le feste in due colonne / posizioni: le feste a data fissa, quelle che hanno sempre la stessa data tutto l’anno e tutti gli anni, per esempio il 6 gennaio. Poi le feste a data mobile, cioè quelle feste la cui data cambia ogni anno, per esempio la Pasqua. Sono queste feste, a data mobile, le più antiche, quelle di cui abbiamo testimonianze più antiche. Le feste a data fissa verranno man mano lungo i secoli fissandosi nel calendario.

         Vi ripeto che di tutte queste feste, fisse o mobili, ne abbiamo l’icona nella chiesa. Ricordate quello che dicevo all’inizio, cioè l’iconografia stessa come catechesi, come mistagogia. Ricordate il testo del salmo 47,9: καθάπερ ἠκούσαμεν, οὕτω καὶ εἴδομεν ἐν πόλει Κυρίου τῶν δυνάμεων (…come abbiamo udito anche l’abbiamo visto nella città del Signore delle potenze…), cioè l’annuncio della Parola, la professione di fede fatta nella casa del Signore, nella Chiesa, la vediamo anche.

         Vi do oggi soltanto la lista delle grandi feste, vi do la struttura dell’anno liturgico bizantino, e man mano andando avanti vedremo e commenteremo le diverse feste:

Grandi feste a data fissa: 8 sett: Natività della Madre di Dio. 14 sett: Esaltazione della Santa Croce. 21 nov: Ingresso della Madre di Dio nel tempio. 25 dic: Natale del Signore. 6 genn: Epifania del Signore. 2 febb: Incontro del Signore. 25 mar: Annunciazione. 6 ag: Trasfigurazione. 15 ag: Dormizione della Madre di Dio.

Di queste feste, due le abbiamo già celebrato: 8 sett, Natività della Madre di Dio, e 14 sett, l’Esaltazione della Santa Croce. Un’altra festa la celebreremo in un mese: il 21 nov, l’Ingresso della Madre di Dio nel tempio.

Vi faccio notare come l’anno liturgico bizantino inizia e finisce con due feste della Madre di Dio: la sua Natività 8 sett, e la sua Dormizione il 15 agosto. La celebrazione della vita stessa di Cristo, della sua salvezza verso ognuno di noi, inserita nella vita di Maria, cioè per sottolineare la centralità dell’Incarnazione del Verbo di Dio. E anche la centralità della Chiesa stessa. In Oriente vediamo sempre il parallelo tra Maria e la Chiesa.

Ancora vorrei sottolineare come il giorno dopo alcune delle grandi feste celebriamo la figura umana attraverso cui quella festa ha avuto luogo. Per esempio:

8 sett / 9 sett: Gioacchino ed Anna

25 dic / 26 dic: Madre di Dio

6 genn / 7 genn: San Giovanni Battista

2 febb / 3 febb: Simeone ed Anna.

E ciò per sottolineare, mettere in evidenza il mistero dell’Incarnazione del Verbo di Dio nella nostra umanità

Grandi feste a data fissa: Pasqua-Ascensione-Pentecoste.

         Vi ho parlato dell’anno liturgico come mistagogia. Ho accennato all’iconografia come mistagogia. Faccio riferimento anche (un altro anno potremo anche soffermarci) al lezionario biblico (le letture che vengono fatte ogni domenica, ogni festa, al vespro anche…) come mistagogia.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΕΞΑΡΧΙΑ

Κατήχηση Ενηλίκων 2017-2018

Βυζαντινό Λειτουργικό Έτος / ημερολογιο.

Μυσταγωγία της Χριστιανικής Ζωής

10 Οκτωβρίου 2017

Βυζαντινό λειτουργικό έτος. Μυσταγωγία της Χριστιανικής Ζωής.

         Η βυζαντινή θεία λατρεία, την οποία τελούμε οι περισσότεροι από εμάς, έχει μεγάλο θεολογικό πλούτο για τους πιστούς. Ο θεολογικός αυτός πλούτος, ο οποίος μας προσφέρεται στα κείμενα της θείας λατρείας και επίσης, με τρόπο κατηχητικό και μυσταγωγικό, κατά τη χρονική εκείνη περίοδο την οποία συνήθως ονομάζουμε με  την έκφραση «το λειτουργικό έτος».

Ακόμα και η εικονογραφία είναι χώρος κατηχήσεως και μυσταγωγίας. Προσέξτε ότι αυτά που θα σας πω για το βυζαντινό λειτουργικό έτος «θα τα δούμε» στην κυριολεξία του λόγου, στην εικονογραφία του δικού μας καθεδρικού ναού και των άλλων βυζαντινών ναών, λαβαίνοντας την εικονογραφία τους ως παράδειγμα.

Κατά τις συναντήσεις μας αυτές χρησιμοποιώ τον όρο «μυσταγωγία», με την αληθινή και ενδεδειγμένη έννοια του όρου, δηλαδή: μυσταγωγώ σημαίνει οδηγώ, συνοδεύω με τα ιερά μυστήρια στην κατανόηση των μυστηρίων. Γιατί αυτό ακριβώς θέλει η Αγία Εκκλησία. Δεν επιδιώκω να σας παρουσιάσω μια οποιαδήποτε ανακάλυψη, αλλά να σας παρουσιάσω αυτό που η Εκκλησία του Χριστού θέλει για τον καθένα μας: να μας οδηγήσει και να μας συνοδεύσει στην κατανόηση και στη μελέτη του μυστηρίου της πίστεώς μας.

Ένα παράδειγμα αυτής της μυσταγωγίας. Κατά τις εβδομάδες οι οποίες προηγούνται τα Χριστούγεννα και κατά την ίδια τη γιορτή της 25^ης Δεκεμβρίου, όλοι θα ψάλουμε τα ωραιότατα κοντάκια, τα οποία αρχίζουν με τη φράση: «Η Παρθένος σήμερον…» Πρόκειται ασφαλώς για τα ωραιότατα κείμενα και μελωδίες, αλλά οφείλουμε να δούμε και να ανακαλύψουμε ότι τα κείμενα αυτά είναι εμποτισμένα από βιβλικές παραπομπές ήδη από την Παλαιά Διαθήκη, με όρους και φράσεις που αποτελούν αληθινές ομολογίες της πίστεως, για την Ενσάρκωση του Λόγου του Θεού, για την παρθενία της Αειπάρθενου Μαρίας, για τη θεότητα του Ιησού Χριστού.

Βυζαντινό λειτουργικό έτος. Μυσταγωγία της Χριστιανικής Ζωής.

Τι σημαίνει, τι εννοούμε με αυτήν την έκφραση «λειτουργικό έτος» ή «λειτουργικός κύκλος;  Όλες οι εκκλησίες και οι χριστιανικές θείες λατρείες της Ανατολής και της Δύσεως έχουν το δικό τους λειτουργικό έτος, το οποίο συμπίπτει στα ουσιαστικά του μέλη, αλλά έχει και μερικές διαφορές μεταξύ τους. Όλες οι θείες λατρείες τελούν σαν δύο κορυφές του χριστιανικού λειτουργικού έτους: την Ενσάρκωση του αιώνιου Λόγου του Θεού από το Άγιος Πνεύμα και την Παρθένα Μαρία (κύκλος των Χριστουγέννων), και τα σεπτά Πάθη, τον Θάνατο και Ανάσταση του Χριστού (κύκλος του Πάσχα). Αυτοί οι δύο κύκλοι είναι κοινοί σε όλες τις θείες λατρείες.

Ποιες είναι οι διαφορές στις διάφορες θείες λατρείες;  Ως παραδείγματα αναφέρουμε την αρχή του λειτουργικού έτους, η οποία κατά τη βυζαντινή παράδοση τελείται την 1^η Σεπτεμβρίου. Η αρχή αυτή κατά τη ρωμαϊκή παράδοση τελείται 4 εβδομάδες πριν από τα Χριστούγεννα, και κατά τη Συριακή παράδοση 6 εβδομάδες πριν από τα Χριστούγεννα, όπως και κατά την αμβροσιανή παράδοση 6 εβδομάδες πριν τα Χριστούγεννα (αυτή η παράδοση, από τον Άγιο Αμβρόσιο, Επίσκοπο του Μιλάνου, είναι μία δυτική παράδοση ανάλογη με τη ρωμαϊκή).

Επαναλαμβάνω την προηγούμενη  ερώτηση: Τι είναι και τι εννοούμε με την έκφραση αυτή «λειτουργικό έτος», ή επίσης «λειτουργικός κύκλος»;  Είναι μία έκφραση (είτε ως έτος είτε ως κύκλος) την οποία χρησιμοποιώ κατά τις συναντήσεις μας. Στο μοναστήρι μου, στο Μονσεράτ, επάνω σε ένα τείχος υπήρχε μία επιγραφή (θέλω να πιστεύω ότι υπάρχει ακόμα), η οποία έγραφε σε λατινική γλώσσα: “Annus liturgicus ipse est Christus”  (δηλαδή «το λειτουργικό έτος είναι ο ίδιος ο Χριστός»). Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι τελώντας και ζώντας το λειτουργικό έτος, και πράττοντας αυτό χρόνο με το χρόνο (οι χριστιανικές θείες λατρείες επαναλαμβάνονται με παιδαγωγικό σκοπό), τελούμε και ζούμε το μυστήριο του ίδιου του Χριστού. Και λέγοντας αυτό μπορούμε ήδη να χαρακτηρίσουμε τις συναντήσεις μας, γιατί έχει βασική σπουδαιότητα: να τελούμε και να ζούμε το μυστήριο του ίδιου του Χριστού, να τελούμε και να ζούμε τον ίδιο τον Χριστό.

Προτείνοντας σας κατά τις κατηχητικές και όπως ελπίζω, μυσταγωγικές αυτές συναντήσεις μας να ακολουθείτε το βυζαντινό λειτουργικό έτος, θέλω να σας βοηθήσω (ή καλύτερα να βοηθηθούμε όλοι μαζί), να ζήσουμε τις μεγάλες γιορτές του ημερολογίου μας ως κατήχηση για την χριστιανική μας ζωή. Να ανακαλύπτουμε και να ξανα-ανακαλύπτουμε αυτές τις μεγάλες γιορτές, ακόμα και μέσα στα λειτουργικά κείμενα, τα οποία είναι γεμάτα θεολογικό και πνευματικό περιεχόμενο, και ταυτόχρονα είναι τροφή και ζωή, βοηθώντας μας να είμαστε και να ζούμε ως χριστιανοί.

Πότε αρχίζει και πότε τελειώνει το λειτουργικό έτος γενικά, και ιδιαίτερα το βυζαντινό λειτουργικό έτος;  Όπως προανέφερα πιο πάνω, η ίδια η ζωή του Χριστού είναι «η αρχή και μπορούμε να πούμε  το αρχέτυπο» του χριστιανικού λειτουργικού έτους γενικά.

Ένα πράγμα στο οποίο θέλω να επιμείνω είναι το εξής: το λειτουργικό έτος δεν γεννιέται «πάνω στο γραφείο, μετά από μακρόχρονο και βαθύ στοχασμό των εμπειρογνωμόνων», αλλά γεννιέται από τη ζωή της Εκκλησίας, (ή των χριστιανικών Εκκλησιών). Αυτό που οι Εκκλησίες ζουν αποτελεί και διαμορφώνει το λειτουργικό έτος. Ήδη από τα μέσα του 4^ου αιώνα, με το «Προσκύνημα της Εγερίας» (διήγηση σε λατινική γλώσσα ενός προσκυνήματος στους Αγίους Τόπους από μία προσκυνήτρια γυναίκα), βλέπουμε ότι στην Ιερουσαλήμ υπάρχει ένα «λειτουργικό έτος», καθαρό και επαναλαμβανόμενο κάθε χρόνο: Χριστούγεννα, Θεοφάνεια, Τεσσαρακοστή, Πάσχα, Ανάληψη, Πεντηκοστή.

Αλλά ήδη από τις αρχές του 4^ου αιώνα, στην Οικουμενική Σύνοδο της Νικαίας (325) υπογραμμίζεται ότι το Πάσχα πρέπει να τελείται ημέρα Κυριακή, και ποτέ κατά την ίδια ημερομηνία (έστω και αν αυτή είναι Κυριακή) με τους Εβραίους.

Αυτό σημαίνει ότι οι χριστιανοί τελούσαν το Πάσχα κατά την ίδια χρονική περίοδο με τους Εβραίους. Ακόμα αρχαιότερα έχουμε τις πασχαλινές ομιλίες των Πατέρων, ήδη από το πρώτο μισό του 3^ου αιώνα. Ακόμα αρχαιότερα: έχουμε την κρίση για τον εορτασμό του Πάσχα, στο δεύτερο μισό του 2^ου αιώνα: πρέπει να γιορτάζεται το Πάσχα ημέρα Κυριακή ή όχι; …

Ποιο είναι το σχέδιο του βυζαντινού λειτουργικού έτους;  Μέσα στο λειτουργικό έτος μπορούμε να διακρίνουμε δύο τύπους εορτών, ή αν θέλετε μπορούμε να κατατάξουμε τις γιορτές σε δύο στήλες: τις γιορτές με καθορισμένη ημερομηνία, δηλαδή εκείνες που τελούνται κάθε χρόνο κα όλα τα χρόνια στην ίδια ημερομηνία, π.χ. 6 Ιανουαρίου. Στη συνέχεια έχουμε τις γιορτές με κινητή ημερομηνία, δηλαδή τις γιορτές εκείνες που η ημερομηνία τους αλλάζει κάθε χρόνο, π.χ. το Πάσχα. Αυτές οι γιορτές σε διαφορετική ημερομηνία είναι οι αρχαιότερες και γι’ αυτές έχουμε τις αρχαιότερες μαρτυρίες. Οι γιορτές με καθορισμένη ημερομηνία θα ενταχθούν διαδοχικά στο ημερολόγιο κατά το πέρασμα των αιώνων.

Σας επαναλαμβάνω ότι μέσα στην Εκκλησία έχουμε την εικόνα όλων αυτών των γιορτών, κινητών και σταθερών. Θυμηθείτε αυτό που έλεγα στην αρχή, δηλαδή ότι η ίδια η εικονογραφία είναι κατήχηση, είναι μυσταγωγία. Θυμηθείτε το κείμενο του ψαλμού 47,9 «καθάπερ ηκούσαμεν, ούτω και είδομεν εν πόλει Κυρίου των δυνάμεων» δηλαδή, το κήρυγμα του Λόγου, την ομολογία της πίστεως μέσα στο σπίτι του Κυρίου, μέσα στην Εκκλησία όπως την ακούμε έτσι και τη βλέπουμε.

Σήμερα σας δίνω τον κατάλογο των μεγάλων εορτών, σας δίνω τη δομή του βυζαντινού λειτουργικού έτους, και σιγά σιγά, προχωρώντας, θα δούμε και θα σχολιάσουμε τις διάφορες αυτές εορτές.

Μεγάλες γιορτές με σταθερή ημερομηνία:

8   Σεπτεμβρίου  Το Γενέθλιο της Θεοτόκου.

14 Σεπτεμβρίου  Η Ύψωση του Τιμίου Σταυρού

21 Νοεμβρίου     Τα Εισόδια της Θεοτόκου στο Ναό

25 Δεκεμβρίου    Τα Χριστούγεννα

6   Ιανουαρίου    Τα Θεοφάνεια

2   Φεβρουαρίου Η Υπαπαντή του Κυρίου

25 Μαρτίου         Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου

6   Αυγούστου    Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος

15 Αυγούστου    Η Κοίμηση της Θεοτόκου

Μεγάλες γιορτές με κινητή ημερομηνία:

Πάσχα / Ανάληψη / Πεντηκοστή

Σας μίλησα για το λειτουργικό έτος ως μυσταγωγία. Αναφέρθηκα στην εικονογραφία ως μυσταγωγία. Σας αναφέρω επίσης τα βιβλικά αναγνώσματα (σε κάποιο άλλο έτος θα μπορέσουμε να επεκταθούμε περισσότερο πάνω σ’ αυτά), τα οποία διαβάζονται κάθε Κυριακή, κάθε γιορτή, ακόμα και στον εσπερινό…) και είναι και αυτά μυσταγωγία.