H παρθένος σήμερον, τὸν προαιώνιον Λόγον, ἐν σπηλαίῳ ἔρχεται, ἀποτεκεῖν ἀπορρήτως. Χόρευε ἡ οἰκουμένη ἀκουτισθεῖσα· δόξασον μετὰ Ἀγγέλων καὶ τῶν Ποιμένων, βουληθέντα ἐποφθῆναι, παιδίον νέον, τὸν πρὸ αἰώνων Θεόν.

Oggi la Vergine viene nella grotta per partorire ineffabilmente il Verbo che è prima dei secoli. Danza, terra tutta, che sei stata resa capace di udire questo; glorifica con gli angeli e i pastori il Dio che è prima dei secoli, che ha voluto mostrarsi come bimbo appena nato. (Kondakion del 24 dicembre)

Πολυαγαπημένα μου αδέλφια,

Στα πρώτα μου Χριστούγεννα ως Αποστολικός Έξαρχος επιθυμώ να σας απευθύνω λίγα λόγια εκκλησιαστικής κοινωνίας και θερμών ευχών κατά τις ημέρες αυτές, κατά τις οποίες τελούμε και ζούμε μέσα στα βάθη της χριστιανικής μας καρδιάς, το μυστήριο της γεννήσεως του ενσαρκωμένου Λόγου του Θεού. Θα γιορτάσουμε το μυστήριο αυτό με τρόπο προσωπικό και με τρόπο εκκλησιολογικό ως Εξαρχία, ως χριστιανική κοινότητα κατά τις άγιες αυτές ημέρες ιδιαίτερα κατά την ιερουργία της θείας λατρείας.

         Η θεία λατρεία της Εκκλησίας και ιδιαίτερα στη δική μας βυζαντινή ιερή παράδοση μας οδηγεί πάντοτε στην ιερουργία της συναντήσεως μας με τον Κύριο. Και αυτό το πράττει στις μεγάλες στιγμές του λειτουργικού έτους, και επίσης σε κάθε μέρα της χριστιανικής μας ζωής με έναν τρόπο πολύ παιδαγωγικό: πραγματικά, η θεία λατρεία κάθε χριστιανικής Εκκλησίας γίνεται παιδαγωγία, δηλαδή καθοδήγηση των πιστών στη συνάντησή τους με τον Κύριο.

Η παιδαγωγία αυτή εκδηλώνεται με πολλούς τρόπους. Αν προσέξετε παράδειγμα το συναξάριο του μήνα Δεκεμβρίου θα δείτε ότι σε τρις εβδομάδες τιμούμε μια ολόκληρη σειρά αγίων προσώπων, με πολύ ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.

Τους προφήτες: Ναούμ, Αβακούμ, Σοφονία, Δανιήλ. Τους μάρτυρες: Βαρβάρα, Λουκία, Σεβαστιανό. Τους μεγάλους Επισκόπους: Ιωάννη τον Δαμασκηνό, Νικόλαο, Σπυρίδωνα, Ιγνάτιο της Αντιοχείας. Τους αγίους μοναχούς: Σάββα, Πατάπιο, Δανιήλ τον Στυλίτη. Κατά κάποιο τρόπο φαίνεται ότι η θεία λατρεία θέλει να συναθροίσει όλους αυτούς τους μεγάλους χριστιανούς (και να συναθροίσει όλους εμάς, μαζί τους) για να προετοιμάσει και να μαρτυρήσει το μυστήριο της Ενσαρκώσεως του Λόγου του Θεού.

         Κατά τη χρονική αυτή περίοδο των Χριστουγέννων ή βυζαντινή θεία λατρεία μας κάνει να γευόμαστε, μας κάνει να ψάλλουμε και να ζούμε λατρευτικά κείμενα πολύ ωραία, ωραία στην ποιητική τους σύνθεση, ωραία και στο θεολογικό τους περιεχόμενο. Τόσα και τόσα ωραία τροπάρια και κοντάκια, τα οποία μας κάνουν να ξαναζούμε το μυστήριο της σωτηρίας μας, την Ενσάρκωση του Υιού του Θεού από την Αγία Αειπάρθενο Μαρία. Είναι κείμενα πολύ ωραία και μιας ωραιότητας την οπο΄8ια δύσκολα κατορθώνουμε να σχολιάσουμε ή να εξηγήσουμε, μια ωραιότητα που κάνει τη θεία λατρεία κάθε χριστιανικής Εκκλησίας να έχει μία αίγλη την οποία ποτέ δεν μπορούμε να απαρνηθούμε ή να αμφισβητήσουμε την ομορφιά της. Και αυτό συμβαίνει όχι μόνο για λόγους καθαρά αισθητικούς, οι οποίοι έχουν ασφαλώς την σπουδαιότητά τους, αλλά και για λόγους βαθύτερους. Η θεία λατρεία κάθε χριστιανικής κοινότητας στην Ανατολή όπως και στη Δύση, κοινότητας επαρχιακής, κοινότητας ενοριακής, κοινότητας μοναστικής, είναι ο χώρος όπου μεταφέρουμε αυτό που είμαστε, ως άνθρωποι και ως χριστιανοί, ο χώρος στον οποίο μεταφέρουμε τη χριστιανική μας οντότητα όλη την οντότητά μας ως άνθρωποι και ως χριστιανοί. Τίποτα δεν αφήνουμε έξω από αυτόν τον χώρο με τη χάρη του Θεού παρουσιάζουμε τα πάντα σε Εκείνον ο οποίος μας κάλεσε και μας συνάθροισε. Όλη την πραγματικότητά μας στην αμαρτία και στη χάρη στην αγάπη και στη συγχώρηση, την λαβαίνουμε και τη ζούμε διαμέσου αυτών των κειμένων τα οποία είναι ταυτόχρονα και ποιητικά και πολύ αληθινά.

         Η θεία λατρεία είναι χώρος της ωραιότητας και μπορούμε να αναρωτηθούμε: που φανερώνεται αυτή η ωραιότητα, που μπορούμε να την συλλάβουμε? Που μπορεί να την αντιληφθεί ο Χριστιανός ή ακόμα και ο απλός άνθρωπος του κόσμου μας, ο οποίος πλησιάζει για πρώτη φορά στη χριστιανική θεία λατρεία?

         Πρώτα πρώτα στην ίδια την ιεροτελεστία. Ως ιερείς και ως πιστοί οφείλουμε να επιδοθούμε για να τελέσουμε και να ζήσουμε καλά τη λατρευτική μας ιεροτελεστία. Και αυτό όχι μονάχα για τον Θεό, ο οποίος είναι η πηγή κάθε ωραιότητας, «ο ωραιότερος μεταξύ όλων των υιών των ανθρώπων», όπως ψάλλει ο ψαλμός σαράντα τέσσερα (44), όχι μόνο για τον Θεό, ο οποίος είναι ο πρώτος και ο μοναδικός λόγος αυτής της λατρείας, αλλά και για μας και για την κοινότητά μας. Η πίστη μας περνά διαμέσου της Ενσαρκώσεως, περνά διαμέσου των ανθρωπίνων μέσων δηλαδή των ιερών μυστηρίων, εφόσον τα ιερά αυτά μυστήρια χρησιμεύουν ως υλικά μέσα για να μας οδηγήσουν στη σωτηρία, που προέρχεται από τον Χριστό. Επομένως ο τρόπος με τον οποίο τελούμε αυτά τα ιερά μέσα (δηλαδή τα ιερά μυστήρια), είναι πολύ σπουδαίος, γιατί αυτός μας αποκαλύπτει την βαθύτερη διάθεσή μας αυτήν την οποία ζούμε στα βάθη της καρδιάς μας.

         Στη δεύτερη θέση, η ωραιότητα για την οποία μιλήσαμε εκδηλώνεται στον ίδιο χώρο της θείας λατρείας. Η ωραιότητα της χριστιανικής θείας λατρείας εκδηλώνεται στον χώρο εκείνο, όπου η κοινότητα συναθροίζεται για να προσευχηθεί εκεί όπου η Εκκλησία μεταδίδει τα ιερά μυστήρια της σωτηρίας. Έχει μεγάλη σπουδαιότητα: ο χώρος αυτός να είναι ωραίος, και την ίδια σπουδαιότητα έχει και η εικονογραφία των πιστών αλλά εξαιτίας του γεγονότος ότι η χριστιανική εικονογραφία είναι ένας χώρος κατηχήσεως για τους πιστούς και για όλους μας.

         Στην Τρίτη θέση η ωραιότητα εκδηλώνεται στο περιεχόμενο των ιεροτελεστιών, ιδιαίτερα στο επίπεδο των κειμένων και των ύμνων. Στη γνωριμία στην εμβάθυνση των κειμένων, τα οποία είναι πηγή ζωής και πηγή προσευχής, η χριστιανική προσευχή αναβλύζει από την καρδιά του ανθρώπου όταν αυτός προσεύχεται. Και τα κείμενα της βυζαντινής θείας λατρείας έχουν έναν τέτοιο πλούτο τον οποίο δεν είναι δυνατό με κανένα τρόπο να τον παραβλέψουμε. Η ωραιότητα των χριστιανικών λατρευτικών τύπων εκδηλώνεται ιδιαίτερα στην ιερή υμνωδία. Όταν  μια χριστιανική εκκλησία ή χριστιανική κοινότητα (εκκλησιαστική επαρχία μοναστήρι, ενορία) ψέλνει καλά, αποδείχνει ότι κατά βάθος αυτό που ψέλνει είναι προσευχή, και αυτό προσεύχεται το ζει.

         Η ωραιότητα της χριστιανικής θείας λατρείας εκδηλώνεται τελικά, αλλά όχι με μικρότερη σπουδαιότητα, στην καρδιά του κάθε χριστιανού, εκεί όπου χάρη στο ιερό μυστήριο του βαπτίσματος ο Κύριος κατοικεί σ’ αυτόν τον άγιο χώρο σ’ αυτόν τον ιερό ναό της θεϊκής παρουσίας, όπου πραγματοποιείται η θεία λατρεία της ζωής μας, στο χώρο ο οποίος μεταμορφώνεται από τα ιερά μυστήρια του Χριστού.

Εάν αυτός ο χώρος δεν είναι ωραίος, δηλαδή εάν εκεί δεν κατοικεί Εκείνος, ο οποίος ομορφαίνει όλα τα πράγματα και μας κάνει να συμμετέχουμε στην ωραιότητά του τότε μάταια θα ομορφαίνουμε την εξωτερική μας θεία λατρεία. Κατά βάθος υπάρχει πάντοτε μία διπλή κίνηση από τα μέσα προς τα έξω και αντίστροφα.

         Θέλω να σας προτρέψω να ζείτε πάντοτε, ιδιαίτερα κατά τις μέρες αυτές, με σε ένα κλίμα αδελφικό ή αν θέλετε μέσα σε ένα κλίμα που να είναι πάντοτε χριστιανικό, εδραιωμένο στις αξίες τις οποίες ο Κύριος μας δίνει κάθε μέρα στο Ευαγγέλιό του. Ας ζούμε την κάθε μέρα μας τις χριστιανικές εκείνες πραγματικότητες που είναι η αγάπη η φιλανθρωπία, η συγνώμη, η υπομονή: ακόμη και η καλή ευθυμία (θα λέγαμε ο καλός και χαρούμενος χαρακτήρας) είναι μία πραγματικότητα, η οποία κάνει την καθημερινή ζωή όλο και πιο ωραία.

         Είθε ο Κύριος να ευλογεί τον καθένα σας και τις οικογένειες σας, και να σας δίνει πάντοτε τη χάρη να τρέχετε, όπως η Μητέρα του Θεού, προς το σπήλαιο της Βηθλεέμ, για να δείτε και να υποδεχθείτε τον Λόγο του Θεού, ο οποίος έγινε άνθρωπος και μας σώζει.

Εύχομαι σε όλους Καλά Χριστούγεννα.

+ O Καρκαβίας Εμμανουήλ Νιν

Επίσκοπος-Έξαρχος Ελληνορρύθμων Καθολικών Ελλάδος

Χριστούγεννα 2016

Carissimi, nel primo mio Natale come Esarca Apostolico, voglio mandarvi qualche parola di comunione, di augurio, in questi giorni in cui celebriamo e viviamo nel profondo del nostro cuore cristiano, il mistero della nascita del Verbo di Dio incarnato. E lo celebreremo in modo personale, in modo ecclesiale come Esarcato, come comunità cristiana durante i giorni santi specialmente nella celebrazione della liturgia.

La liturgia della Chiesa, e in modo speciale quella della nostra tradizione bizantina, ci porta sempre alla celebrazione dell’incontro con il Signore. E lo fa nei grandi momenti dell’anno liturgico ed anche nell’ogni giorno della nostra vita cristiana. E la liturgia lo fa in un modo molto pedagogico; infatti la liturgia di ogni Chiesa cristiana diventa la sua pedagogia, cioè il portare i fedeli al incontro con il Signore. Una pedagogia, poi, che si manifesta in tanti modi. Se guardate per esempio il sinassa­rio del mese di dicembre vedrete che in tre settimane vi ricorrono tutta una serie di figure molto particola­ri; cioè i profeti: Naum, Abacuc, Sofonia, Daniele; i martiri: Barbara, Lucia, Sebastiano; i grandi vescovi: Giovanni Damasceno, Nicola, Spiridione, Ignazio di Antiochia; i santi monaci: Saba, Patapio, Daniele Stilita. In qualche modo come se la liturgia volesse radunare tutti questi grandi cristiani -e radunarci a noi con loro- per preparare e per testimonia­re il mistero dell’In­carnazione del Verbo di Dio.

In questo periodo del Natale poi la liturgia bizantina ci fa assaporare, ci fa cantare, e vivere dei testi molto belli; belli nella loro composizione poetica, e belli anche nel loro contenuto teologico. Tanti bei tropari e kontakia che ci fanno rivivere il mistero della nostra salvezza, l’Incarnazione del Figlio di Dio dalla Santa Vergine Maria. Sono dei testi molto belli, e di una bellezza che difficilmente si riesce a commentare o spiegare; una bellezza che fa che la liturgia di ogni Chiesa cristiana abbia come un pregio a cui mai dovremmo rinunciare, cioè di essere bella. e non per ragioni prettamente estetiche, che hanno sicuramente la loro validità, bensì per ragioni più profonde. La liturgia di ogni comunità cristiana, di Oriente e di Occidente, comunità diocesana, comunità parrocchiale, comunità monastica, è il luogo dove noi portiamo quello che siamo come uomini, come cristiani; il luogo dove portiamo il nostro essere cristiani, tutto il nostro essere uomini e cristiani. Non lasciamo niente fuori, per grazia di Dio, tutto lo presentiamo a Colui che ci ha chiamati, che ci ha radunati. Tutta la nostra realtà di peccato e di grazia, di amore e di perdono la riceviamo e la viviamo attraverso questi testi poetici e molto reali allo stesso tempo.

La liturgia cristiana come luogo di bellezza. E possiamo chiederci dove si manifesta questa bellezza, dove possiamo percepirla? Dove dovrebbe percepirla il cristiano o magari l’uomo del nostro mondo che si avvicina per la prima volta auna liturgia cristiana?

In primo luogo nella celebrazione stessa. Come sacerdoti e come fedeli dobbiamo impegnarci a celebrare bene e vivere bene la celebrazione liturgica; e ciò non soltanto per Dio -Lui è la fonte di ogni bellezza, il più bello tra i figli degli uomini..., come lo canta il salmo 44-, non soltanto per Dio, che ne sarebbe la prima e se volete l’unica ragione, ma anche per noi e per la nostra comunità. La nostra fede passa per l’Incarnazione, passa per le mediazioni umane -i sacramenti si servono di mediazioni materiali per portarci alla salvezza che ci viene da Cristo. Quindi il come usiamo, come adoperiamo queste mediazioni è importante perché in fondo rivela il nostro atteggiamento più profondo, quello che viviamo nel fondo del nostro cuore.

In secondo luogo, la bellezza a cui accennavo si manifesta nello stesso luogo di culto. La bellezza della liturgia cristiana si manifesta in quel posto dove la comunità si raduna per pregare, dove la Chiesa elargisce i misteri della salvezza. Ed è importante che questo luogo sia bello; ed è importante che lo sia anche nell’iconografia, e non soltanto a causa di una eventuale iconofilia, bensì perché l’iconografia cristiana è un luogo di catechesi, per i fedeli, per tutti noi.

In terzo luogo la bellezza si manifesta nel contenuto delle celebrazioni, a livello specialmente dei testi e dei canti. Nella conoscenza, nell’approfondimento dei testi che sono fonte di vita di preghiera -la preghiera cristiana scaturisce nel cuore dell’uomo quando costui prega. Ed i testi della liturgia bizantina sono di una ricchezza che non possiamo tralasciare assolutamente. La bellezza delle liturgie cristiane che si manifesta specialmente nel canto; quando una chiesa o comunità cristiana -diocesi, monastero, parrocchia- canta bene indica che in fondo quello che canta lo prega, e quello che prega lo vive.

La bellezza della liturgia cristiana si manifesta, per ultimo, e non perciò meno importante -ho parlato della bellezza nella celebrazione, nel luogo di culto, nel contenuto dei testi, dei canti-, la bellezza si manifesta nel cuore di ogni cristiano lì dove, per il battesimo il Signore ci abita, quel luogo, quel tempio della sua presenza, dove avviene la liturgia della nostra vita; quel luogo che viene trasfigurato dalla comunione ai suoi Santi Misteri e dai sacramenti. Se questo luogo non è bello, cioè se non vi abita Colui che abbellisce tutte le cose, che ci fa partecipare alla sua bellezza, in vano abbelliremo la nostra liturgia esteriore. In fondo è sempre un doppio movimento dall’interno all’esterno e viceversa.

          Vorrei esortarvi a vivere sempre, specialmente in questi giorni, in un clima fraterno o se volete un clima che sia sempre cristiano, fondato nei valori che il Signore ci dà ogni giorno nel suo Vangelo. Viviamo ogni giorno quelle realtà cristiane che sono l’amore, la carità, il perdono, la pazienza; anche il buon umore è una realtà che fa la vita di ogni giorno più bella.

          Che il Signore benedica ognuno di voi, le vostre famiglie, e vi dia sempre di correre, come la Madre di Dio, verso la grotta per vedere ed accogliere il Verbo di Dio incarnato che ci salva.

Vi auguro a tutti un Santo Natale.

+ P. Manuel Nin, vescovo titolare di Carcabia

Esarca Apostolico per i Cattolici di rito Bizantino in Grecia

Natale 2016