Una Pentecoste che ci rinnova nel nostro essere cristiani.

          Carissimi,

          Vi scrivo questa lettera nella festa della Pentecoste che è la festa titolare della nostra chiesa cattedrale e parrocchiale ad Atene, dedicata alla Santissima Trinità. E vi scrivo in questo momento in cui, per grazia del Signore, cominciamo a rialzarci da un periodo di prova, di sofferenza, un periodo di silenzio, di preghiera e di digiuno che, oltre alla Quaresima, si è protratto anche durante le settimane della Pasqua.

          Quest’anno la celebrazione della Quaresima e della Pasqua ha assunto un aspetto, una dimensione che mai avremo sicuramente immaginato prima. Le strade quasi deserte, i negozi chiusi, file per fare la spesa. Le chiese con le porte chiuse, vietate le liturgie con la partecipazione dei fedeli. Non si è trattata di una situazione né di persecuzione, né di privazione, ma, a causa di una pandemia ed anche di una vera e propria calamità a livello mondiale, siamo stati messi in “quarantena”. Le ragioni ufficiali decise per questa chiusura si sono rese necessarie e sono state accettate da tutte le Chiese cristiane della Grecia e quindi anche da noi come Esarcato Apostolico; in “ubbidienza e sofferenza”, siamo stati portati a una privazione, a una rinuncia, a un digiuno dalle cose a noi più care, più amate, più vitali per ognuno di noi: la celebrazione dei Santi Misteri tutti insieme nella nostra chiesa cattedrale della Santissima Trinità e nelle altre chiese e cappelle dell’Esarcato. E dobbiamo riconoscere che, nella sofferenza, le disposizioni prese hanno risparmiato la Grecia dalle grandi stragi che sono capitate in altri paesi del Mediterraneo come l’Italia e la Spagna.

          Una Quaresima ed una Pasqua che, ripeto, nella sofferenza, ci hanno fatto potremo dire sentirci e riscoprirci più cattolici, cioè più fratelli tra di noi e con gli altri, e con il mondo intero. È stata come conseguenza una Pasqua, un risorgere, di Cristo e nostro, guardando e pregando non soltanto per noi cattolici ma anche per i nostri fratelli ortodossi, gli uomini e le donne, nostri fratelli in Italia e Spagna, in Europa, in Mexico, in Venezuela, in India, negli Stati Uniti, nel mondo intero. Questa dovrebbe essere la nostra Pasqua cattolica, universale, il nostro canto ed annuncio del Cristo Risorto, senza nessuna distinzione tra di noi nelle lingue, etnie, culture diverse. Una Quaresima ed una Pasqua in cui non abbiamo celebrato la liturgia tutti insieme, ma, come vi accennavo in una delle mie lettere precedenti, abbiamo celebrato la piena comunione tra di noi e abbiamo celebrato soprattutto la carità.

Questo diventare, sentirci più cattolici, più universali, sia pur nel dolore, nella sofferenza ma anche nella speranza, è stato ed è un dono del Signore. E la Pentecoste che adesso stiamo per celebrare conclude, sigilla questa nostra esperienza pasquale e cristiana. Il dono dello Spirito Santo è il sigillo, la forza che ogni giorno ci conferma nel nostro cammino seguendo Cristo ed il suo Vangelo. Qualcuno di voi mi parlava del senso di paura, di smarrimento vissuto in questi mesi. Ci siamo sentiti tutti smarriti, stranieri direi in un mondo aggredito dal male, ma anche tutti solidali in unico corpo di Cristo nella comunione, nella preghiera e nella speranza. Siamo stati colpiti dalla paura, dalla vulnerabilità, dallo smarrimento, ma anche il Signore ci ha fatti fermi nella speranza. Per questo ho voluto, nello spazio ridotto della cappella di San Giovanni Evangelista nell’Esarcato, continuare quotidianamente la celebrazione dei Santi Misteri nella loro pienezza perché, in questo spazio forse piccolo, il Signore e tutti voi, tutto l’Esarcato eravate e siete presenti.

Una Pasqua quindi che, nella sofferenza, ci ha fatto più cattolici, più universali. Per questo chiediamo al Signore che ci dia sempre questo senso profondo di cattolicità come comunione universale tra i cristiani, oltre alla nostra lingua, etnia o paese di origine. E come possiamo e dobbiamo costruire questo senso di cattolicità? Non è facile uscire dai nostri isolotti etnici, linguistici, confessionali, e di questo tante volte ne facciamo esperienza. Forse la crisi attuale ci darà questo senso, o ce lo farà riacquistare. Sopra scrivevo sul necessario sentirsi fratelli durante e dopo la crisi. Spero che la sofferenza di questi giorni ci aiuti ad essere solidali, fratelli tutti in Cristo Signore.

Vi propongo la lettura, la meditazione e la preghiera di due testi del Nuovo Testamento che spesso in questo periodo mi sono ritornati, si sono ripresentati direi nella mia mente. Sono due testi di San Paolo nelle sue lettere:

Ga 3,27-29: “Poiché quanti siete stati battezzati in Cristo, vi siete rivestiti di Cristo. Non c'è giudeo né greco; non c'è schiavo né libero; non c'è maschio e femmina, perché tutti voi siete uno in Cristo Gesù. Se appartenete a Cristo, allora siete discendenza di Abramo, eredi secondo la promessa.”. Non si tratta di una generica “fraternità universale” ma …perché siamo uno in Cristo.

Il primo versetto di questo testo paolino è quello che segna la nostra celebrazione pasquale: …battezzati in Cristo, rivestiti di Cristo, diventati Cristo stesso per il battesimo. Quindi non c’è più giudeo o greco… Siamo diventati per il battesimo uno in Cristo. Siamo quindi un unico Corpo di Cristo, un’unica sua Chiesa.

          Ef 2,19: Così, dunque, voi non siete più stranieri né forestieri, ma siete concittadini dei santi e familiari di Dio, edificati sopra il fondamento degli apostoli e dei profeti, avendo come pietra d'angolo lo stesso Cristo Gesù.

         Nel, oso dire, nostro “risorgere in Cristo” dopo il nostro “essere stati sepolti in Cristo”, quale dovrebbe essere il nostro non soltanto atteggiamento ma il nostro cammino vero e proprio come cristiani? Come Chiesa Cattolica? Come Esarcato Cattolico? Credo che ce ne danno i parametri, le guide, i due testi di Paolo citati sopra.: “…non c’è più giudeo o greco, schiavo o libero… non siamo più stranieri né forestieri, ma concittadini dei santi e familiari di Dio…”. E dove avviene questo essere uno in Cristo? Nella Chiesa, nel suo vero e proprio essere cattolica, universale. E quindi avviene anche, dovrebbe sempre avvenire, nel nostro cuore cristiano, nel nostro cuore “evangelizzato” dal Signore stesso per mezzo della sua Parola, per mezzo dei sacramenti, per mezzo del fratello che ci fa presente Cristo stesso.

         Noi tutti, membra del Corpo di Cristo che per noi è l’Esarcato Apostolico in Grecia, tutti noi: vescovo, sacerdoti, suore, tutti i fedeli, greci, ucraini, caldei, evitiamo il sentirci o il considerare gli altri “stranieri”, “diversi”. Nessuno è più straniero, e cito i testi di Paolo su cui non bisogna fare nessun commento né esegesi, perché sono due citazioni del Nuovo Testamento, della Sacra Scrittura, che a tutti noi, fedeli dell’Esarcato ci fanno appunto più cattolici, più cristiani. O se volete ci confermano nel nostro essere cattolici e cristiani.

Facciamo dell’Esarcato in questo periodo più specialmente, un luogo di cattolicità, un’esperienza cattolica. In quanto accogliamo la diversità etnica, linguistica, geografica, ed in quanto accogliamo che l’Esarcato è così, diversificato in tanti modi, è così cattolico. Questa è la nostra sfida specialmente quest’anno in cui abbiamo vissuto in una situazione nuova e forse mai immaginata. Una esperienza che ci ha fatto, ripeto, più cattolici, più cristiani.

In questo momento voglio ringraziare il Signore per il suo amore fedele, la sua misericordia, che ci ha permesso di attraversare questo deserto e ci ha sorretto con la sua grazia. Un ringraziamento a tutti voi i fedeli dell’Esarcato, greci, ucraini, caldei… per il vostro sacrificio nella sofferenza di queste settimane e per la vostra comunione nel silenzio, nella lontananza fisica, ma sempre la vostra presenza spirituale. Un grande grazie a tutti i sacerdoti dell’Esarcato, anziani e giovani, vicini nell’Esarcato, ad Atene o più lontani a Giannitsà. Un ringraziamento alle suore di Kifissià per la loro comunione e per la loro generosità. Ricordando anche il silenzio e la preghiera delle suore ucraine. Un ringraziamento alle persone impiegate nell’Esarcato per la loro fedeltà quotidiana. E un grande grazie alle persone che nell’Esarcato continuano ad elargire la loro generosità attraverso la loro dedizione e la loro generosità verso i poveri e verso i malati.

Benedetto sei tu, Cristo Dio nostro: tu hai reso sapientissimi i pescatori, inviando loro lo Spirito santo, e per mezzo loro hai preso nella rete l’uni­ver­so. Amico degli uomini, gloria a te.

Atene, Pentecoste 2020

 

+P. Manuel Nin

Vescovo titolare di Carcabia

Esarca Apostolico

 

 

Μια πεντηκοστη που μας ανανεωνει στη χριστιανικης μας ταυτοτητα

 

Πολυαγαπημένα μου αδέλφια,

Σας γράφω την παρούσα μου επιστολή κατά την εορτή της Πεντηκοστής, τον τίτλο της οποίας φέρει ο καθεδρικός αυτός ναός μας, αφιερωμένος στην Παναγία Τριάδα. Και σας γράφω σ’ αυτή τη στιγμή κατά την οποία, χάρη στον Κύριό μας, αρχίζουμε να ξανασηκωνόμαστε από μία περίοδο δοκιμασίας, πόνου, μία περίοδο σιωπής, προσευχής και νηστείας, η οποία, προεκτάθηκε  πέρα από τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή και κατά τις εβδομάδες του Πάσχα.

         Εφέτος ο εορτασμός της Τεσσαρακοστής και του Πάσχα, έλαβε μία όψη, μία διάσταση που ασφαλώς ποτέ άλλοτε δεν θα μπορούσαμε να φανταστούμε. Οι δρόμοι σχεδόν έρημοι, τα καταστήματα κλειστά, σειρές αναμονής για τις προμήθειές μας. Οι εκκλησίες με τις πόρτες κλειστές, απαγορευμένες οι ιεροτελεστίες με τη συμμετοχή των πιστών. Δεν επρόκειτο για μία κατάσταση διωγμού, ούτε για κατάσταση στερήσεων, αλλά για μία πανδημία, για μία αληθινή συμφορά σε παγκόσμιο επίπεδο, κατά την οποία όλοι βρεθήκαμε σε «καραντίνα». Οι επίσημες αιτίες γι’ αυτό το κλείσιμο επιτάχθηκαν, και έγιναν δεκτές από  όλες τις χριστιανικές Εκκλησίες της Ελλάδος, επομένως και από την Αποστολική Εξαρχία μας. Με «υπακοή και πόνο», οδηγηθήκαμε σε μία στέρηση, σε μία άρνηση, σε μία νηστεία από τα πιο αγαπητά μας και τα πιο ζωτικά μας πράγματα για τον καθένα μας: την ιερουργία των Ιερών Μυστηρίων από όλους μαζί, στον καθεδρικό μας ναό της Παναγίας Τριάδος και στις άλλες εκκλησίες και στα παρεκκλήσια της Εξαρχίας. Και οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι, μέσα στον πόνο, οι περιορισμοί που αναλήφθηκαν, απάλλαξαν την Ελλάδα από τις ανθρώπινες σφαγές του ιού, όπως σε άλλες χώρες της Μεσογείου, την Ιταλία και την Ισπανία.

Ωστόσο επαναλαμβάνω ότι αυτή η Σαρακοστή και αυτό το Πάσχα μέσα στον πόνο, μπορούμε να πούμε ότι μας βοήθησαν να ανακαλύψουμε καλύτερα την καθολική μας ταυτότητα, να ξαναανακαλύψουμε την αδελφοσύνη  μεταξύ μας και με τους άλλους και με τον κόσμο όλο. Επομένως ήταν ένα Πάσχα, μία Ανάσταση του Χριστού και μία ανάσταση δικιά μας, που μας επέτρεψαν να ατενίζουμε και να προσευχόμαστε όχι μονάχα για μας τους Καθολικούς, αλλά και για τους αδελφούς μας Ορθοδόξους, άνδρες και γυναίκες και τους αδελφούς μας στην Ιταλία και Ισπανία, στην Ευρώπη, στο Μεξικό, στη Βενεζουέλα, στην Ινδία, στις ΗΠΑ,  στον κόσμο όλο. Τέτοιο έπρεπε να είναι το Πάσχα μας: καθολικό, παγκόσμιο, ψαλμός και άγγελμα του Αναστάντος Χριστού χωρίς καμιά διάκριση μεταξύ μας, μεταξύ διαφόρων γλωσσών, εθνικοτήτων, πολιτισμών. Ήταν μία Σαρακοστή και ένα Πάσχα κατά τα οποία δεν τελέσαμε την θεία λατρεία όλοι μαζί, αλλά, όπως ανέφερα σε μία από τις προηγούμενες επιστολές μου, τελέσαμε την πλήρη εκκλησιαστική κοινωνία και την αγάπη.

         Αυτή η εμπειρία μας, το γεγονός ότι αισθανθήκαμε πιο καθολικοί, πιο παγκόσμιοι, μέσα στον πόνο και μέσα στην ελπίδα, ήταν και είναι ένα δώρο του Κυρίου. Και η Πεντηκοστή, την οποία ετοιμαζόμαστε να τελέσουμε, συμπληρώνει και σφραγίζει την πασχαλινή και χριστιανική αυτή εμπειρία μας.  Το δώρο του Αγίου Πνεύματος είναι η σφραγίδα, είναι η δύναμη, η οποία κάθε μέρα μας στερεώνει στην πορεία μας, ενώ ακολουθούμε τον Χριστό και το Ευαγγέλιο του. Κάποιος από σας μου μίλησε για το νόημα του φόβου και της αμηχανίας μέσα στα οποία ζούμε κατ’ αυτούς τους μήνες. Πραγματικά αισθανθήκαμε όλοι την αμηχανία, αισθανθήκαμε σαν ξένοι μέσα σ’ ένα κόσμο χτυπημένο, αλλά αισθανθήκαμε και αλληλέγγυοι μέσα στο μοναδικό σώμα του Χριστού, στην εκκλησιαστική κοινωνία και στην ελπίδα.  Όλοι χτυπηθήκαμε από τον φόβο, από την αδυναμία, από την αμηχανία αλλά ταυτόχρονα ο Κύριος μας στερέωσε στην ελπίδα. Γι’ αυτόν το λόγο θέλησα, μέσα στον περιορισμένο χώρο του παρεκκλησίου του Αγίου Ιωάννου του Ευαγγελιστή της Εξαρχίας να συνεχίσουμε καθημερινά την ιερουργία των Ιερών Μυστηρίων στην πληρότητά τους, γιατί μέσα σ’ αυτόν τον μικρό χώρο, ο Κύριος και όλοι εσείς, όλη η Εξαρχία ήσασταν και είστε παρόντες.

Ήταν ένα Πάσχα το οποίο, μέσα στον πόνο, μας έκανε πιο καθολικούς, πιο παγκόσμιους. Ας ζητήσουμε από τον Κύριο να μας δίνει πάντοτε αυτό το βαθύ αίσθημα της καθολικότητας, ως παγκόσμιας εκκλησιαστικής κοινωνίας μεταξύ χριστιανών, πέρα από την εθνικότητά μας ή την χώρα προέλευσής μας. Πώς να οικοδομήσουμε αυτό το αίσθημα της καθολικότητας;  Δεν είναι εύκολο να ξεπεράσουμε τις εθνικές μας τις γλωσσικές μας, τις ομολογιακές μας απομονώσεις, και για το γεγονός αυτό είχαμε πολλές φορές την εμπειρία. Ίσως η σημερινή κρίση θα μας δώσει αυτό το αίσθημα, ή θα μας ευκολύνει να το ξαναποκτήσουμε. Έγραψα πιο πάνω πόσο αναγκαίο είναι να αισθανόμαστε αδέλφια κατά και μετά την κρίση. Ελπίζω ότι ο πόνος αυτών των ημερών θα μας βοηθήσει να είμαστε όλοι αλληλέγγυοι και αδέλφια εν Χριστώ τω Κυρίω μας.

Σας προτείνω την ανάγνωση, τη μελέτη και την προσευχή δύο κειμένων της Καινής Διαθήκης τα οποία κατά την περίοδο αυτή συχνά επανέρχονται στη μνήμη μου. Είναι δύο κείμενα του Αγίου Αποστόλου Παύλου από τις επιστολές του:

Γαλ. 3, 27-29: «Γιατί όσοι βαφτιστήκατε στο όνομα του Χριστού, έχετε ντυθεί τον Χριστό. Δεν υπάρχει πια Ιουδαίος και ειδωλολάτρης, δεν υπάρχει δούλος και ελεύθερος, δεν υπάρχει άντρας και γυναίκα όλοι σας είστε ένας, χάρη στον Ιησού Χριστό. Κι αφού ανήκετε στον Χριστό, είστε απόγονοι του Αβραάμ και κληρονόμοι της ζωής, όπως την υποσχέθηκε ο Θεός». Δεν πρόκειται για μία γενική «παγκόσμια αδελφοσύνη» αλλά … όλοι σας είστε «ένας, χάρη στον Ιησού Χριστό».

Ο πρώτος στίχος αυτού του παυλικού κειμένου χαρακτηρίζει τον πασχαλινό μας εορτασμό: Γιατί όσοι βαφτιστήκατε στο όνομα του Χριστού, έχετε ντυθεί τον Χριστό, διαμέσου του βαφτίσματος γινήκατε ένα με τον Χριστό. Επομένως είμαστε ένα μοναδικό Σώμα του Χριστού, μία μοναδική Εκκλησία του Χριστού.

Εφ.2, 19: «Δέν εἶστε, λοιπόν, πιά ξένοι καί χωρίς δικαιώματα, ἀλλά ἀνήκετε στό λαό τοῦ Θεοῦ, στήν οἰκογένεια τοῦ Θεοῦ. Προστεθήκατε κι ἐσεῖς στό οἰκοδόμημα πού ἔχει θεμέλιο τούς ἀποστόλους καί τούς προφῆτες κι ἀκρογωνιαῖο λίθο αὐτόν τόν ἴδιο τό Χριστό…..».

Τολμώ να θέσω το ερώτημα: στην «ανάστασή μας με τον Χριστό», μετά από τον «ενταφιασμό μας με τον Χριστό», ποια θα έπρεπε να είναι όχι μόνο η στάση μας, αλλά και η αληθινή και αυθεντική μας πορεία ως χριστιανοί; Ως Καθολική Εκκλησία; Ως Καθολική Εξαρχία; Πιστεύω ότι τις παραμέτρους και τους οδηγούς για την απάντηση μας τα δίνουν τα δύο κείμενα του Αποστόλου Παύλου τα οποία αναφέραμε πιο πάνω: «Δεν υπάρχει πια Ιουδαίος και ειδωλολάτρης, δεν υπάρχει δούλος και ελεύθερος… Δεν είμαστε λοιπόν ξένοι και χωρίς δικαιώματα, αλλά ανήκουμε στον λαό του Θεού, στην οικογένεια του Θεού…» Και που γίνεται η ενότητα με τον Χριστό; Μέσα στην Εκκλησία μέσα στην αληθινή και καθολική και παγκόσμια ταυτότητά του. Επομένως γίνεται  επίσης ή πρέπει να γίνεται μέσα στη χριστιανική μας καρδιά που «ευαγγελίστηκε» από τον ίδιο τον Κύριο, διαμέσου του Λόγου του, διαμέσου των Ιερών Μυστηρίων, διαμέσου του αδελφού μας στον οποίο καθρεπτίζεται ο ίδιος ο Χριστός.

Εμείς όλοι, μέλη του Σώματος του Χριστού, το οποίο για μας είναι η Αποστολική Εξαρχία στην Ελλάδα, όλοι εμείς: Επίσκοπος, Ιερείς, Αδελφές Μοναχές, όλοι οι λαϊκοί πιστοί, Έλληνες, Ουκρανοί, Χαλδαίοι, ας αποφεύγουμε να αισθανόμαστε ή να θεωρούμε τους άλλους ως «ξένους» ως «διαφορετικούς». Κανένας δεν είναι πια ξένος, και σας αναφέρω τα κείμενα του Αποστόλου Παύλου πάνω στα οποία δεν χρειάζεται κανένα σχόλιο, ούτε καμία επεξήγηση, επειδή είναι αναφορές στην Καινή Διαθήκη, στην Αγία Γραφή, αναφορές που κάνουν όλους εμάς, τους πιστούς της Εξαρχίας να αισθανόμαστε πιο Καθολικοί πιο Χριστιανοί. Ή αν θέλετε μας εδραιώνουν στην ταυτότητά μας ως Καθολικούς και ως Χριστιανούς.

Ιδιαίτερα κατά την περίοδο αυτή ας αναδείξουμε την Εξαρχία ως ένα χώρο καθολικότητας ένα χώρο καθολικής εμπειρίας. Καθόσον αγκαλιάζουμε τις εθνικές, γλωσσικές και γεωγραφικές μας ιδιαιτερότητες, και καθόσον αγκαλιάζουμε την Εξαρχία μας, η οποία με τόσους τρόπους διατηρεί την ιδιαιτερότητά της και την καθολικότητά της.

Αυτή είναι η πρόκλησή μας, ιδιαίτερα κατά το έτος τούτο κατά το οποίο ζούμε μία νέα κατάσταση, ίσως αδιανόητη μέχρι τώρα. Επαναλαμβάνω ότι πρόκειται για μία εμπειρία, η οποία μας έκανε πιο Καθολικούς και πιο Χριστιανούς.

Κατά τη στιγμή αυτή θέλω να ευχαριστήσω τον Κύριο, για την πιστή του αγάπη και την ευσπλαχνία του, τον Κύριο ο οποίος μας επέτρεψε να περάσουμε αυτήν την έρημο, και μας στήριξε με τη χάρη του. Ευχαριστώ και όλους εσάς, τους πιστούς της Εξαρχίας Έλληνες, Ουκρανούς, Χαλδαίους.. για τη θυσία σας στον πόνο αυτών των εβδομάδων, και για την εκκλησιαστική σας κοινωνία μέσα στη σιωπή, στη φυσική σας απομάκρυνση, αλλά πάντοτε στην πνευματική σας παρουσία. Ένα μεγάλο «ευχαριστώ» απευθύνω προς τους ιερείς της Εξαρχίας, παλαιότερους και νεώτερους, στους πλησιέστερους εδώ στην Αθήνα και στους πιο μακρινούς, στα Γιαννιτσά. Εκφράζω την ευγνωμοσύνη μου προς της Αδελφές της Παμμακαρίστου, στην Κηφισιά για την εκκλησιαστική τους κοινωνία και την γενναιοδωρία. Δεν λησμονώ επίσης την σιωπή και την προσευχή των Μοναζουσών Ουκρανών Αδελφών. Οι ευχαριστίες μου απευθύνονται επίσης προς το εργατικό προσωπικό της Εξαρχίας και την καθημερινή του πιστότητα. Και ακόμα ένα μεγάλο «ευχαριστώ» προς τη πρόσωπα της Εξαρχίας, τα οποία συνεχίζουν να προσφέρουν την γενναιοδωρία τους, διαμέσου της αφιέρωσής τους και τη γενναιοδωρία τους προς τους φτωχούς και προς τους ασθενείς.

 

«Εὐλογητὸς εἶ, Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὁ πανσόφους τοὺς ἁλιεῖς ἀναδείξας, καταπέμψας αὐτοῖς τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, καὶ δι' αὐτῶν τὴν οἰκουμένην σαγηνεύσας, φιλάνθρωπε, δόξα σοι».

 

Αθήνα, Πεντηκοστή 2020

 

+ Ο καρκαβιας Εμμανουήλ Νιν

Αποστολικός έξαρχος