Deposizione dalla croce. 

Miniatura siriaca, XII secolo

Pasqua 2025

Cristo è Risorto! Veramente è Risorto!

Χριστός ανέστη! Αληθώς Ανέστη!

 Carissimi,

          Ci prepariamo con gioia e speranza a celebrare il mistero della passione, della morte e della risurrezione di nostro Signore Gesù Cristo. E la nostra fede la celebriamo e la viviamo in primo luogo nella liturgia. I testi liturgici che cantiamo, e che pedagogicamente ripetiamo tante volte sono per noi fonte di vita. Specialmente vorrei soffermarmi un attimo nei testi del mattutino di Pasqua, testi antichi e venerabili, che risalgono a San Gregorio di Nazianzo (+390) e a San Giovanni Damasceno (+749), testi che nel loro linguaggio poetico cantano la nostra fede, la fede in Colui, Cristo Signore, che per noi e per la nostra salvezza si è incarnato, ha patito, è morto, è stato sepolto ed è risorto al terzo giorno.

          Su un testo vorrei trattenermi in modo speciale. Si tratta dell’ultimo dei tropari del cànone del mattutino di Pasqua, e che corrisponde al primo paragrafo del primo discorso sulla Pasqua di San Gregorio di Nazianzo: “Giorno della risurrezione. Rivestiamoci di luce per la festa e abbracciamoci gli uni gli altri, e chiamiamo fratelli anche coloro che ci odiano. Perdoniamo tutto a causa della risurrezione”. La Pasqua cristiana, il giorno della risurrezione di Cristo è un giorno di luce e di illuminazione per gli uomini, per tutti noi, che deve portare come uno dei suoi frutti la riconciliazione con tutti gli uomini, senza distinzione di razza, di origine etnica o di lingua. In Cristo risorto diventiamo fratelli di tutti gli uomini, e quindi la riconciliazione sgorga anche verso coloro con cui il rapporto delle volte non è facile né sereno, in un atteggiamento che ci riporta al Vangelo di Cristo. È bello vedere il retroterra evangelico ed allo stesso tempo evangelizzante che hanno i testi liturgici. Quindi il dono del perdono e della riconciliazione, fatto e vissuto sempre in Cristo Signore a partire dal suo Vangelo. Non siamo di fronte a una semplice filantropia, ma siamo di fronte al Vangelo di Cristo. Lui si è abbassato, si è fatto povero, è stato tentato, ha sofferto, è morto ed è stato innalzato. E dall’alto della sua croce ha dato il perdono. San Gregorio di Nazianzo nel suo discorso sulla Pasqua afferma ancora: “Diventiamo come Cristo perché Cristo è diventato come noi; diventiamo dèi a causa lui, perché Lui è diventato uomo a causa nostra”.

          Due altri testi liturgici, sempre presi dal mattutino di Pasqua. “Venite, beviamo una bevanda nuova, non prodigiosamente scaturita da roccia infeconda, ma dalla tomba di Cristo, dalla quale scorre la fonte dell’incorruttibilità: in lui noi siamo fortificati”. La tomba di Cristo vista come fonte di vita. La tomba di Cristo venerata liturgicamente il Venerdì e il Sabato Santo, quando viene messa bella, adorna, nel bel mezzo della chiesa. La tomba di Cristo che è l’altare santo della Divina Liturgia da dove ascoltiamo e accogliamo il Vangelo, la Parola Vivificante di Cristo, e da dove riceviamo il suo Corpo e il suo Sangue. La tomba vivificante di Cristo che è per noi anche il fratello sprovvisto, povero, bisognoso sia di un aiuto concreto di cibo, di vestito, sia di un aiuto nell’accoglienza e nell’ascolto, forse bisognoso soltanto di questo, un cuore cristiano che lo accolga e lo ascolti.

          La nostra fede la celebriamo e la viviamo nella liturgia, ma anche nella nostra vita come cristiani. Nella liturgia, ed anche nella vita della Chiesa, la povertà della carne umana tocca la ricchezza della carne divina. Tocco umano che nasce dal previo tocco divino: il Verbo si è fatto carne… ο Λόγος σάρξ εγένετο... E questo nell’ogni giorno nel nostro lavoro, nella nostra famiglia, nel nostro annuncio del Vangelo in tanti modi, e nel nostro mondo concreto che è la Grecia. Vi ho parlato della liturgia che celebriamo e che viviamo nell’Esarcato, ma quello che, come Chiesa, celebriamo, cantiamo, preghiamo, dobbiamo viverlo anche oltre. Come Esarcato Apostolico in Grecia, come Chiesa, ci raduniamo attorno alla tomba vuota di Cristo, attorno a quella tomba bella per professare la nostra fede, per cantare che Lui, la Vita messa nella tomba, è anche la fonte della vita nuova rinnovata nella sua morte e la sua risurrezione.

          Avete visto che nelle mie due ultime lettere pastorali, quella del Natale per il Giubileo, e quella della Quaresima, ho insistito nella necessaria dimensione, per i sacerdoti e per i fedeli dell’Esarcato, per tutti, di essere uomini e donne di comunione, di riconciliazione, uomini e donne che sanno dire parole che creino comunione, fraternità, mai parole vuote che creino vuoto attorno a noi e attorno agli altri. “…e chiamiamo fratelli anche coloro che ci odiano. Perdoniamo tutto a causa della risurrezione”. Il tropario liturgico diventa -diventi- per noi Vangelo, Buona Novella per gli altri, annunciata agli altri, e Buona Novella, Vangelo per noi stessi. In questa Pasqua, lasciamoci evangelizzare il cuore. Che la Parola del Vangelo entri nel profondo del nostro cuore.

          Inoltre, ho insistito anche, e lo faccio di nuovo in questa mia lettera pastorale per la Pasqua -e lo farò senza mai stancarmi-, sul fatto fondamentale e fondante per la nostra Chiesa che è l’Esarcato, di sentirsi tutti parte viva e vivificante di questa nostra Chiesa. Nell’Esarcato nessuno deve essere considerato mai “ospite“, neppure sentirsi tale. Il pericolo -che mi auguro non ci sia da noi-, sarebbe quello di considerare gli altri -e sotto la forma “altro” intendo la diversità per lingua, etnia, cultura o nazionalità che caratterizza il nostro Esarcato-, come ospiti. Oppure di considerarsi o sentirsi tali, cioè ospiti, e quindi mai pienamente integrati nella Chiesa. L’Esarcato -piccolo, debole, povero- è allo stesso tempo grande, forte, ricco nella sua diversità etnica, linguistica e culturale -greci, ucraini e caldei-, una diversità che allo stesso tempo ci unisce in quello che per noi è fondamentale: cioè, una diversità che crea unità nell’essere e nel sentirsi cattolici.

          All’inizio accennavo al ruolo di professione di fede che hanno tanti dei nostri testi liturgici bizantini. In essi celebriamo e proclamiamo la nostra fede, e anche in essi celebriamo il nostro essere e vivere come Chiesa Cattolica, come Chiesa che vuole essere fonte e tessitore di comunione, mai di divisione, di separazione, di esclusione. Sacerdoti e laici, uomini e donne sempre tessitori di comunione e mai di divisione né di vuoto, lasciando da parte i propri interessi e cercando quelli che sgorgano ed unicamente dal Vangelo e dalla vita come Chiesa Cattolica in Grecia.

          “Giorno della risurrezione. Rivestiamoci di luce per la festa e abbracciamoci gli uni gli altri, e chiamiamo fratelli anche coloro che ci odiano. Perdoniamo tutto a causa della risurrezione”. Leggere e pregare questi testi liturgici non è soltanto una cosa bella, ma anche ci impegna, ci compromette nella nostra vita a guardare l’altro, il fratello che ci è accanto, sia greco, sia ucraino, sia caldeo, sia albanese, da qualsiasi provenienza etnica o linguistica. Le nostre diversità sono un dono del Signore, e come tale dobbiamo accoglierlo. E possiamo chiederci, per quale ragione? “…a causa della risurrezione”, a causa di Cristo, a causa del suo Vangelo. Il Signore è risorto! Questa è la nostra fede, la fede che ci guida, che ci dà forza. Lui, il Signore, presente e vivificante in mezzo a noi.

          Come Esarca Apostolico, voglio incoraggiarvi a vivere questa Pasqua con un cuore nuovo, ricreato dalla forza della risurrezione del Signore. A viverlo come cristiani greco cattolici chiamati ad annunciare che Lui, il Signore, è risorto dai morti. A viverlo come Chiesa di Cristo in Grecia, Chiesa orientale cattolica, che accoglie e lo ha fatto e lo farà sempre, forse piccola e debole in tante cose ma fortificata e vivificata dalla speranza di sapersi amata, guidata e voluta dal Signore Risorto.

 +P. Manuel Nin

Esarca Apostolico

 

 

ΠΑΣΧΑ 2025

Χριστός Ανέστη! Αληθώς Ανέστη!

 Αγαπημένα μου αδέλφια,

          Προετοιμαζόμαστε με χαρά και ελπίδα για να εορτάσουμε το μυστήριο του πάθους, του θανάτου και της αναστάσεως του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Και την πίστη μας την τελούμε και την ζούμε προπάντων στη θεία λατρεία. Τα λειτουργικά κείμενα τα οποία ψέλνουμε, και τα οποία παιδαγωγικά επαναλαμβάνουμε, είναι για μας πηγή ζωής. Επιθυμώ να σταθώ ιδιαίτερα στα κείμενα του όρθρου του Πάσχα, κείμενα αρχαία και σεβάσμια, τα οποία ανέρχονται στον Άγιο Γρηγόριο τον Ναζιανζηνό, (+390) και στον Άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό (+749) Τα κείμενα αυτά με το ποιητικό τους λεξιλόγιο ψέλνουν την πίστη μας, την πίστη σ’ Εκείνον, στον Ιησού Χριστό, ο οποίος για μας και για τη σωτηρία μας, ενσαρκώθηκε, έπαθε, απέθανε, ενταφιάσθηκε  και αναστήθηκε την τρίτη ημέρα.

          Επιθυμώ να σταθώ με ιδιαίτερο τρόπο σε ένα κείμενο. Πρόκειται για το τελευταίο τροπάριο του κανόνα του πασχαλινού όρθρου, το οποίο αντιστοιχεί στην πρώτη παράγραφο του Πασχαλινού Κηρύγματος, του Αγίου Γρηγορίου του Ναζιανζηνού: «Ἀναστάσεως ἡμέρα, καὶ λαμπρυνθῶμεν τῇ πανηγύρει, καὶ ἀλλήλους περιπτυξώμεθα. Εἴπωμεν ἀδελφοί, καὶ τοῖς μισοῦσιν ἡμᾶς· Συγχωρήσωμεν πάντα τῇ Ἀναστάσει». Το χριστιανικό Πάσχα, η ημέρα της Αναστάσεως του Χριστού, είναι μία ημέρα φωτός και φωτισμού για τους ανθρώπους, για όλους εμάς, της οποίας ένας από τους καρπούς της είναι η συμφιλίωση με όλους, ανεξάρτητα από τη φυλή, την εθνοτική καταγωγή ή τη γλώσσα. Στο πρόσωπο τους αναστημένου Χριστού γινόμαστε αδελφοί όλων των ανθρώπων, επομένως η συμφιλίωση αναβλύζει ακόμα και προς εκείνους που μας μισούν, σε μια στάση που μας φέρνει πίσω στο Ευαγγέλιο του Χριστού. Είναι όμορφο να βλέπεις το ευαγγελικό και ευαγγελιστικό υπόβαθρο που έχουν τα λειτουργικά κείμενα.ετικέτα. Και το δώρο αυτής της συγνώμης και της συμφιλίωσης το λαβαίνουμε πάντοτε από τον ίδιο τον Κύριο μας, τον Ιησού Χριστό, διαμέσου του Ευαγγελίου του. Δεν βρισκόμαστε μπροστά σε μία απλή φιλανθρωπία, αλλά μπροστά στο Ευαγγέλιο του Χριστού. Εκείνος ταπεινώθηκε, έγινε φτωχός γνώρισε τον πειρασμό, υπέφερε, θανατώθηκε, υψώθηκε. Και από το ύψος του σταυρού μας έδωσε την άφεση. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός στον πασχαλινό λόγο του λέει ακόμα: «Ας γίνουμε σαν τον Χριστό, για το Χριστός έγινε όπως εμάς, ας γίνουμε Θεοί εξαιτίας του, γιατί Αυτός έγινε άνθρωπος εξαιτίας μας».

       Δύο άλλα λειτουργικά κείμενα, παρμένα πάντοτε από τον όρθρο του Πάσχα:

«Δεῦτε πόμα πίωμεν καινόν, οὐκ ἐκ πέτρας ἀγόνου τερατουργούμενον, ἀλλ᾿ ἀφθαρσίας πηγήν, ἐκ τάφου ὀμβρήσαντος Χριστοῦ, ἐν ᾧ στερεούμεθα». Ο τάφος του Χριστού βλέπεται ως πηγή ζωής. Ασφαλώς, τον τάφο του Χριστού λειτουργικά τον προσκυνήσαμε την Μεγάλη Παρασκευή και το Μεγάλο Σάββατο. Αλλά ο τάφος αυτός του Χριστού είναι τώρα η Αγία Τράπεζα της Θείας Λειτουργίας, από την οποία λαβαίνουμε το Ευαγγέλιο, τον Ζωοποιό Λόγο του Χριστού, και από όπου λαβαίνουμε το Σώμα και το Αίμα Του. Αυτός ο τάφος του Χριστού είναι για μας και ο αδελφός μας, που βρίσκεται σε ανάγκη τόσο στη συγκεκριμένη υλική ανάγκη της τροφής και του ρουχισμού, όσο και στην ηθική ανάγκη μίας ανθρώπινης αδελφοσύνης, μίας χριστιανικής καρδιάς, να μοιραστεί τον πόνο του.

Την πίστη μας την τελούμε και την ζούμε στη θεία λατρεία, αλλά και στη ζωή μας ως χριστιανοί. Στη θεία Λειτουργία αλλά και στη ζωή της Εκκλησίας,  Η φτώχεια της ανθρώπινης σάρκας αγγίζει τον πλούτο της θείας σάρκας. Ανθρώπινο άγγιγμα που γεννιέται από προηγούμενο θεϊκό άγγιγμα: Ο Λόγος σάρξ εγέννετο… Και αυτό συμβαίνει στην καθημερινή μας ζωή, στην εργασία μας, στην οικογένεια μας, στη μετάδοση του Ευαγγελίου που με τόσους τρόπους την κάνουμε στην  κοινωνική μας ζωή, μέσα στον συγκεκριμένο κόσμο της ελληνικής πατρίδας μας.

Σας μίλησα παραπάνω για τη θεία λατρεία την οποία τελούμε και ζούμε στην Εξαρχία μας, αλλά αυτό που ως Εκκλησία τελούμε, ψάλλουμε, προσευχόμαστε… οφείλουμε και να το ζούμε μέσα στην ανθρώπινη κοινωνία μας. Ως αποστολική Εξαρχία στην Ελλάδα, ως Εκκλησία, συναθροιζόμαστε γύρω από τον άδειο τάφο του Χριστού, γύρω από τον ωραίο αυτόν τάφο του Σωτήρα μας, για να ομολογήσουμε την πίστη μας, για να ψάλλουμε ότι Αυτός «η ζωή εν τάφω», είναι και η πηγή της νέας ζωής, η οποία ανανεώθηκε από τον θάνατό του και την Ανάστασή του.

          Είδατε ότι στις δύο τελευταίες ποιμαντικές επιστολές μου, αυτή των Χριστουγέννων για το Ιωβηλαίο και αυτή για τη Σαρακοστή, επέμεινα στην αναγκαία διάσταση, για τους ιερείς και τους πιστούς της Εξαρχίας, για όλους, να είναι άνδρες και γυναίκες της κοινωνίας, της συμφιλίωσης, άνδρες και γυναίκες που ξέρουν να λένε λόγια που δημιουργούν κοινωνία, αδελφοσύνη, ποτέ κενά λόγια που δημιουργούν κενό γύρω μας και γύρω από τους άλλους. «...Εἴπωμεν ἀδελφοί, καὶ τοῖς μισοῦσιν ἡμᾶς· Συγχωρήσωμεν πάντα τῇ Ἀναστάσει…». Το λειτουργικό τροπάριο γίνεται για μας το Ευαγγέλιο, τα Καλά Νέα για τους άλλους, που κηρύσσονται στους άλλους, και τα Καλά Νέα, το Ευαγγέλιο για τον εαυτό μας. Αυτό το Πάσχα, ας επιτρέψουμε στις καρδιές μας να ευαγγελιστούν. Είθε ο Λόγος του Ευαγγελίου να εισέλθει στα βάθη της καρδιάς μας.

          Επιπλέον, επέμεινα, και το κάνω ξανά – και θα το κάνω ακούραστα – σε αυτή την ποιμαντική επιστολή μου για το Πάσχα, στο θεμελιώδες και ιδρυτικό γεγονός για την Εκκλησία μας που είναι η Εξαρχία, ότι όλοι αισθανόμαστε ότι είμαστε όλοι ένα ζωντανό και ζωοποιό μέρος αυτής της Εκκλησίας μας. Στην Εξαρχία, κανείς δεν πρέπει ποτέ να θεωρείται «φιλοξενούμενος» στην Εξαρχία, ούτε καν να αισθάνεται σαν τέτοιος. Ο κίνδυνος -που ελπίζω να μην υπάρχει στη χώρα μας-, θα ήταν να θεωρήσουμε τους άλλους -και με τη μορφή «άλλος» εννοώ τη διαφορετικότητα ανά γλώσσα, εθνικότητα, πολιτισμό ή εθνικότητα-, ως φιλοξενούμενους. Ή να θεωρούν τον εαυτό τους ή να αισθάνονται ως τέτοιοι, φιλοξενούμενοι, και ως εκ τούτου ποτέ δεν ενσωματώνονται πλήρως στην Εκκλησία. Η Εξαρχία – μικρή, αδύναμη, φτωχή – είναι ταυτόχρονα μεγάλη, ισχυρή, πλούσια σε εθνοτική, γλωσσική και πολιτιστική πολυμορφία – Έλληνες, Ουκρανοί και Χαλδαίοι – μια ποικιλομορφία που ταυτόχρονα μας ενώνει σε αυτό που είναι θεμελιώδες για εμάς: μια ποικιλομορφία που δημιουργεί ενότητα στην ύπαρξη και το αίσθημα του Καθολικού.

          Στην αρχή ανέφερα το ρόλο της ομολογίας πίστεως που έχουν τόσα πολλά από τα βυζαντινά λειτουργικά μας κείμενα. Σε αυτές γιορτάζουμε και διακηρύσσουμε την πίστη μας, και σε αυτές επίσης γιορτάζουμε την ύπαρξη και τη ζωή μας ως Καθολική Εκκλησία, ως Εκκλησία που θέλει να είναι πηγή και υφαντής κοινωνίας, ποτέ διαίρεσης, διαχωρισμού, αποκλεισμού. Ιερείς και λαϊκοί, άνδρες και γυναίκες υφαίνουν πάντα την κοινωνία και ποτέ τη διαίρεση ή το κενό, αφήνοντας κατά μέρος τα δικά τους συμφέροντα και αναζητώντας αυτά που απορρέουν και μόνο από το Ευαγγέλιο και από τη ζωή ως Καθολική Εκκλησία στην Ελλάδα.

          «Ἀναστάσεως ἡμέρα, καὶ λαμπρυνθῶμεν τῇ πανηγύρει, καὶ ἀλλήλους περιπτυξώμεθα. Εἴπωμεν ἀδελφοί, καὶ τοῖς μισοῦσιν ἡμᾶς·Συγχωρήσωμεν πάντα τῇ Ἀναστάσει». Η ανάγνωση και η προσευχή αυτών των λειτουργικών κειμένων δεν είναι μόνο ένα όμορφο πράγμα, αλλά και μία δέσμευση και ένας συμβιβασμός στη ζωή μας για να κοιτάξουμε τον άλλο, τον αδελφό που είναι δίπλα μας, τόσο Έλληνα, Ουκρανό, Χαλδαίο όσο και Αλβανό, άλλης εθνικής ή γλωσσικής προέλευσης. Οι διαφορές μας είναι ένα δώρο από τον Κύριο και ως εκ τούτου πρέπει να το αποδεχτούμε. Και γι’ αυτό μπορούμε να αναρωτηθούμε, για ποιο λόγο; "... λόγω της ανάστασης", λόγω του Χριστού, λόγω του Ευαγγελίου του. Ο Κύριος αναστήθηκε! Αυτή είναι η πίστη μας, η πίστη που μας καθοδηγεί, που μας δίνει δύναμη. Αυτός, ο Κύριος, είναι παρόν δίνοντας ζωή μέσα μας.

          Ως Αποστολικός Έξαρχος, θέλω να σας ενθαρρύνω να ζήσετε αυτό το Πάσχα, με μία νέα καρδιά, αναδημιουργημένη από τη δύναμη της Αναστάσεως του Κυρίου. Σας καλώ να ζήσουμε αυτό το Πάσχα ως ελληνοκαθολικοί χριστιανοί, καλεσμένοι να κηρύξουμε ότι Αυτός, ο Κύριός μας, αναστήθηκε από τους νεκρούς. Να ζήσουμε αυτό το Πάσχα ως Εκκλησία του Χριστού στην Ελλάδα, μικρή και αδύναμη σε τόσα και τόσα πράγματα, αλλά δυναμωμένη και ζωοποιημένη από την ελπίδα, γιατί γνωρίζουμε ότι μας αγαπά, μας οδηγεί και μας θέλει ο Αναστάς Κύριός μας.-

 + O Καρκαβίας Εμμανουήλ Νιν

Αποστολικός Επίσκοπος Έξαρχος Ελληνορρύθμων Καθολικών Ελλάδος

 

 

 

Il Buon Samaritano. Cattedrale Santissima Trinità. Atene

Lettera pastorale per la Quaresima 2025.

…io sono la porta delle pecore…

“In verità, in verità vi dico: io sono la porta delle pecore. Tutti coloro che sono venuti prima di me, sono ladri e briganti, ma le pecore non li hanno ascoltati. Io sono la porta: se uno entra attraverso di me, sarà salvo; entrerà e uscirà e troverà pascolo. Il ladro non viene se non per rubare, uccidere e distruggere; io sono venuto perché abbiano la vita e l'abbiano in abbondanza. Io sono il buon pastore. Il buon pastore offre la vita per le pecore” (Gv 10,7-11).

 

        Carissimi,

        La domenica 29 dicembre, in comunione con tutte le cattedrali del mondo cattolico, abbiamo celebrato, prima della Divina Liturgia, nella nostra cattedrale della Santissima Trinità ad Atene, l’inizio dell’Anno Santo. Nella mia lettera pastorale per il Natale vi ho spiegato cosa era l’Anno Santo o Anno Giubilare, e con quale spirito potevamo e dovevamo noi, come Esarcato Apostolico per i cattolici di tradizione bizantina in Grecia, celebrare e vivere questo evento che doveva impegnarci a vivere come cristiani, come Chiesa, questo periodo di tempo e, in fondo, tutti i giorni della nostra vita.

Vedendo le celebrazioni che avvenivano a Roma in quei giorni di Natale, con l’apertura delle cosiddette “porte sante” delle basiliche papali, alcuni dei nostri fedeli mi hanno chiesto se non potessimo anche noi “celebrare” l’apertura di una “porta santa” in qualche nostra chiesa, riprendendo quello che vedevamo che si faceva nelle basiliche romane. Siccome questa possibilità era chiaramente esclusa nelle disposizioni celebrative date dalla Sede Apostolica di Roma, il nostro inizio giubilare ha avuto la forma di un pellegrinaggio attorno alla nostra chiesa cattedrale della Santissima Trinità, con dei canti e delle preghiere fatte nelle tre lingue dell’Esarcato: greco, ucraino e siriaco, per entrare quindi tutti insieme le tre comunità dell’Esarcato -fedeli greci, ucraini e caldei- all’interno di quella che è la nostra chiesa cattedrale, quella che fa che siamo un unico Corpo e ci unisce come unica Chiesa attorno ad un unico pastore, nel cammino di ognuno di noi all’incontro con Cristo. E l’immagine delle “porte sante” romane aperte solennemente e attraverso cui i fedeli entrano / passano, mi ha portato a riflettere sul testo di San Giovanni citato sopra.

…io sono la porta delle pecore…

La Quaresima nella nostra tradizione bizantina è un periodo liturgico con delle celebrazioni molto belle, profonde, tessute -ricamate oso dire- di parole del Vangelo, il cui tessitore è Cristo stesso, e che sono per tutti noi non un “addobbo” bensì un vero e proprio “impegno” nella nostra vita cristiana. Pregheremo, digiuneremo, faremo delle metanie…, tante cose validissime certamente. Ma, per ché? Con quale scopo? Perché la Quaresima è un periodo per tornare a Cristo e al suo Vangelo, un periodo di purificazione, di accettazione dei nostri limiti e di preghiera affinché il Signore, da una parte li prenda e li purifichi, e dall’altra ci porti a ritrovare la vita secondo il Vangelo. Infatti, nell’ufficiatura del mattutino domenicale, dopo il Vangelo della Risurrezione ed il salmo 50, cantiamo quel bel tropario: “Aprimi le porte della penitenza, o Datore di Vita, perché prima dell’alba si protende il mio spirito verso il tuo tempio santo, portandoti il tempio del mio corpo tutto coperto di macchie: ma tu che sei pietoso, purificami nella tua tenera misericordia”.

…io sono la porta delle pecore…

Il Signore, nel testo del Vangelo di Giovanni, afferma che Lui è la porta attraverso cui entrano ed escono le pecore. Vi propongo di riflettere brevemente cosa vorrà dire per noi, fedeli dell’Esarcato -greci, ucraini e caldei-, passare attraverso la Porta, che è Cristo stesso. E vi propongo di vedere questo passare, questo entrare, da una doppia angolatura.

Passare la porta del Vangelo. Ciò vorrà dire annunciare la Buona Novella della vita nuova che sorge dal Battesimo, dalla vita sacramentale, dall’annuncio del Vangelo. Annunciare che la nostra vita cristiana non è né una semplice dottrina neppure un’ideologia di carattere sociale, e che neppure ci allontana e ci estrania dalla realtà che viviamo ogni giorno. La nostra vita cristiana è il Vangelo, l’annuncio e la celebrazione della salvezza che ci viene da Cristo ed unicamente da Lui.

Passare la porta della Vita nuova in Cristo. La porta che è il Vangelo fa sorgere, plasma in noi la vita in Cristo, la configurazione piena con Lui. E quindi ciò significa il vedere Cristo presente ed attuante, che agisce, nei sacramenti. Vedere anche Cristo presente nel fratello, sia lontano che vicino. E tante volte ci accorgiamo di quanto possa essere o diventare difficile amare i vicini piuttosto che i lontani. Vedere l’agire di Cristo anche nel perdono, dato ed accolto fino a settanta volte sette.

Questo passare le due porte, quella del Vangelo e quella della vita in Cristo -e ci accorgiamo e vediamo che si tratta di un’unica porta che è Cristo stesso-, deve configurare la nostra vita cristiana, e per noi vescovo e sacerdoti dell’Esarcato Apostolico, la nostra vita sacramentale, quella che viviamo a partire dal battesimo e dall’ordinazione, ed anche quella che celebriamo nella liturgia e nella vita di ogni giorno. Quindi annunciare ed essere uomini di perdono e di riconciliazione perché, se non ne fossimo capaci allora potremo diventare uomini “di facciata” forse sì, ma non uomini del Vangelo.

…io sono la porta delle pecore…

Passiamo nel profondo del nostro cuore attraverso la porta del Vangelo, dalla mano di Cristo che ci guida, e ci porta, ci fa passare attraverso la sua Buona Novella. Non andremo forse né a Gerusalemme neppure a Roma, ma ad Atene, a casa nostra, nella nostra Chiesa che è l’Esarcato, come greci, ucraini e caldei dobbiamo far passare il nostro cuore cristiano attraverso la porta del Vangelo. Vedendo anche, guardando attentamente tante e tante persone e fatti buoni e positivi che illuminano il nostro cammino quotidiano.

Un vescovo-monaco cattolico dei Paesi Scandinavi affermava poco tempo fa: “Mi stupisce la quantità di bontà che trovo nelle persone. Come tutti, guardo il mondo e mi sento angosciato, perché stanno succedendo tante cose. Ma, allo stesso tempo, vedo una grande capacità di recupero nelle persone. Inoltre, credo in Dio. Credo che la storia umana, nonostante tutte le sue apparenti assurdità, si stia muovendo verso un obiettivo e che abbia un senso. Anche i punti oscuri e le esperienze dolorose possono contribuire a un buon fine”.

Impariamo anche noi a guardare il mondo, e concretamente il nostro mondo in Grecia e la nostra Chiesa che è l’Esarcato Apostolico, in modo positivo e costruttivo. Siamo un’unica Chiesa Cattolica Orientale in Grecia, non una realtà divisa o separata né in gruppi, né in etnie, né in lingue, neppure in padroni e ospiti, ma un’unica Chiesa Cattolica Orientale, con dei sacerdoti -attualmente sono sette i sacerdoti dell’Esarcato-, e dei fedeli che sono un’unica parte integrante di questa Chiesa. Amiamo la nostra Chiesa in modo reale e concreto ed anche in modo teologale. Reale, perché questa è la nostra unica Chiesa, non ideale né idealizzata ma reale, incarnata in e attraverso le persone che la formiamo, con i nostri limiti ed anche quel buono e quel bene che possiamo e dobbiamo darle nel servizio, nella dedizione, nell’amore. Teologale perché il nostro amore ed il nostro servizio verso la nostra Chiesa è sempre sostenuto, alimentato da Colui, il Signore, che per primo la ama e la serve, con un amore ed un servizio che sgorgano da quell’unica fonte che è la Sua Croce.

Per questo, in questo periodo quaresimale, apriamo il nostro cuore alla conversione, e cerchiamo di portare avanti con dedizione ed amore il nostro servizio, la nostra diaconia, come sacerdoti e come laici, senza né pretese, né invidie. Cerchiamo di guardare e di vivere ogni giorno in modo positivo e sereno, evitando anche di cadere nella trappola delle chiacchiere e dei lamenti che potrebbero trascinarci verso situazioni che non aiuterebbero la nostra crescita né umana né spirituale. La tendenza a esternare qualsiasi lamentela fa sì che possiamo sentire di aver risolto i nostri problemi solo dicendoli e lamentandoci. Ricordiamo che il Signore rimprovera i discepoli quando sanno soltanto lamentarsi. Siamo sempre costruttori di comunione nelle nostre vite.

…io sono la porta delle pecore…

Quindi, in questo Anno Giubilare -ad iniziare dalla Grande Quaresima- è un mio desiderio, anzi è una mia richiesta ed esigenza che lascio ad ognuno di voi, sacerdoti e fedeli, che cercate di essere e di agire sempre come uomini e donne di comunione e di riconciliazione, cioè, siate veramente quello che il nostro nome di appartenenza ecclesiale ci indica: cristiani e cattolici. È un impegno quaresimale ed in fondo anche pasquale, perché passa attraverso la Croce di Cristo per arrivare a vedere e vivere la sua risurrezione. Linguaggio e cammino forse difficile? Forse in salita? È il Vangelo, e guai a noi se non l’annunciassimo.

…io sono la porta delle pecore…

        Che questa nuova Quaresima che stiamo per cominciare ci dia di aprire il nostro cuore a Colui che è il “…Datore di Vita…, che ci purifica nella sua tenera misericordia…”.

         +P. Manuel Nin

        Esarca Apostolico

Ποιμαντική Επιστολή για την Σαρακοστή 2025

… Είμαι η πόρτα των προβάτων...

 

«Αληθινά, αληθινά, σας λέω, είμαι η πύλη των προβάτων. Όλοι όσοι έχουν έρθει πριν από μένα είναι κλέφτες και ληστές, αλλά τα πρόβατα δεν τους έχουν ακούσει. Εγώ είμαι η πόρτα: αν κάποιος μπει μέσα από μένα, θα σωθεί. Θα μπει και θα βγει έξω και θα βρει βοσκότοπο. Ο κλέφτης έρχεται μόνο για να κλέψει, να σκοτώσει και να καταστρέψει. Έχω έρθει για να έχουν ζωή και να την έχουν άφθονα. Είμαι ο καλός ποιμένας. Ο καλός ποιμένας θυσιάζει τη ζωή του για τα πρόβατα» (Ιω. 10:7-11).

 

Αγαπητοί μου,

Την Κυριακή 29 Δεκεμβρίου, σε κοινωνία με όλους τους καθεδρικούς ναούς του καθολικού κόσμου, τελέσαμε, πριν από τη Θεία Λειτουργία, στον Καθεδρικό Ναό της Αγίας Τριάδος στην Αθήνα, την αρχή του Ιερού Έτους. Στην ποιμαντική μου επιστολή για τα Χριστούγεννα, σας εξήγησα τι ήταν το Άγιο Έτος ή Ιωβηλαίο Έτος και με ποιο πνεύμα θα μπορούσαμε και θα έπρεπε, ως Αποστολική Εξαρχία για τους Καθολικούς της βυζαντινής παράδοσης στην Ελλάδα, να γιορτάσουμε και να ζήσουμε αυτό το γεγονός που θα μας δέσμευε να ζήσουμε ως Χριστιανοί, ως Εκκλησία, αυτή την χρονική περίοδο και, βασικά, κάθε μέρα της ζωής μας.

Βλέποντας τους εορτασμούς που γίνονταν στη Ρώμη εκείνες τις ημέρες των Χριστουγέννων, με το άνοιγμα των λεγόμενων «ιερών θυρών» των παπικών βασιλικών, κάποιοι πιστοί μας με ρώτησαν μήπως θα μπορούσαμε να «γιορτάσουμε» και εμείς το άνοιγμα μιας «ιερής πόρτας» σε κάποιες από τις εκκλησίες μας, επαναλαμβάνοντας αυτό που είδαμε να γίνεται στις ρωμαϊκές βασιλικές. Δεδομένου ότι αυτή η δυνατότητα αποκλείστηκε σαφώς στις εορταστικές διευθετήσεις που δόθηκαν από την Αποστολική Έδρα της Ρώμης, η έναρξη του Ιωβηλαίου εδώ σε εμάς πήρε τη μορφή προσκυνήματος γύρω από τον καθεδρικό ναό της Αγίας Τριάδας, με τραγούδια και προσευχές που έγιναν στις τρεις γλώσσες της Εξαρχίας: ελληνική, ουκρανική και συριακή, για να εισέλθουν στη συνέχεια όλες μαζί οι τρεις κοινότητες της Εξαρχίας - Έλληνες πιστοί,  Ουκρανοί και Χαλδαίοι - μέσα σε αυτόν που είναι ο καθεδρικός ναός μας, αυτός που μας κάνει ένα Σώμα και μας ενώνει ως μία Εκκλησία γύρω από έναν μόνο ποιμένα, στο ταξίδι του καθενός από εμάς στη συνάντηση με τον Χριστό. Και η εικόνα των ρωμαϊκών «αγίων θυρών» που άνοιξαν πανηγυρικά και από τις οποίες εισέρχονται / περνούν οι πιστοί, με οδήγησε να συλλογιστώ το κείμενο του αγίου Ιωάννη που αναφέρθηκε παραπάνω.

 

… Είμαι η πόρτα των προβάτων...

Η Σαρακοστή στη βυζαντινή μας παράδοση είναι μια λειτουργική περίοδος με πολύ ωραίες, βαθιές εορτές, υφασμένες -κεντημένες -τολμώ να πω- λέξεων του Ευαγγελίου, υφαντές του οποίου είναι ο ίδιος ο Χριστός, και που για όλους μας δεν αποτελούν «διακόσμηση» αλλά πραγματική «δέσμευση» στη χριστιανική μας ζωή. Θα προσευχηθούμε, θα νηστέψουμε, θα κάνουμε μετάνοιες..., πολλά πολύ έγκυρα πράγματα σίγουρα. Αλλά, γιατί; Με ποιο σκοπό; Γιατί η Σαρακοστή είναι περίοδος επιστροφής στον Χριστό και στο Ευαγγέλιό του, καιρός κάθαρσης, αποδοχής των περιορισμών μας και προσευχής, ώστε ο Κύριος αφενός να τους αποδέχεται και να τους εξαγνίζει και αφετέρου να μας οδηγεί να ξαναβρούμε την κατά Ευαγγέλιο ζωή. Μάλιστα, στον Όρθρο της Κυριακής, μετά το Ευαγγέλιο της Αναστάσεως και τον 50ο Ψαλμό, ψάλλουμε εκείνο το ωραίον τροπάριο: «Άνοιξε μου τις πόρτες της μετανοίας, ζωοδότη, γιατί πριν ξημερώσει το πνεύμα μου απλώνεται στον άγιο ναό σου, φέρνοντάς σου το ναό του σώματός μου όλο καλυμμένο με κηλίδες· εσύ όμως που είσαι ελεήμων, καθάρισέ με με τα τρυφερά ελέη σου».

 

… Είμαι η πόρτα των προβάτων...

Ο Κύριος, στο κείμενο του Ευαγγελίου του Ιωάννη, βεβαιώνει ότι Αυτός είναι η θύρα από την οποία εισέρχονται και εξέρχονται τα πρόβατα. Σας προτείνω να αναλογιστείτε εν συντομία τι θα σημαίνει για εμάς, τους πιστούς της Εξαρχίας – Έλληνες, Ουκρανούς και Χαλδαίους – να περάσουμε από την Θύρα, που είναι ο ίδιος ο Χριστός. Και σας προτείνω να δείτε αυτό το πέρασμα, αυτήν την είσοδο, με μια διπλή οπτική.

 

        Περνώντας την πόρτα του Ευαγγελίου. Αυτό θα σημαίνει τη διακήρυξη των Καλών Νέων της νέας ζωής που αναδύεται από το Βάπτισμα, από τη μυστηριακή ζωή, από τη διακήρυξη του Ευαγγελίου. Να διακηρύξουμε ότι η χριστιανική μας ζωή δεν είναι ούτε ένα απλό δόγμα ούτε μια ιδεολογία κοινωνικής φύσης, ούτε ότι μας απομακρύνει ή μας αποξενώνει από την πραγματικότητα που ζούμε καθημερινά. Η χριστιανική μας ζωή είναι το Ευαγγέλιο, η διακήρυξη και ο εορτασμός της σωτηρίας που έρχεται σε μας από τον Χριστό και μόνο από αυτόν.

 

Περνώντας την πόρτα της νέας εν Χριστώ Ζωής. Η θύρα που είναι το Ευαγγέλιο μας γεννά, διαμορφώνει μέσα μας τη ζωή εν Χριστώ, την πλήρη διαμόρφωση μαζί του. Και επομένως αυτό σημαίνει να δούμε τον Χριστό παρόντα και πραγματοποιημένο, ενεργώντας, στα μυστήρια. Να δούμε επίσης τον Χριστό παρόντα στους αδελφούς και τις αδελφές μας, τόσο μακριά όσο και κοντά. Και πολλές φορές συνειδητοποιούμε πόσο δύσκολο μπορεί να είναι ή να γίνει να αγαπάμε αυτούς που βρίσκονται κοντά μας και όχι εκείνους που είναι μακριά. Για να δείτε τη δράση του Χριστού επίσης στη συγχώρεση, δίνεται και γίνεται αποδεκτή μέχρι εβδομήντα φορές επτά.

Αυτό το πέρασμα από τις δύο πόρτες, αυτήν του Ευαγγελίου και αυτήν της εν Χριστώ ζωής, αντιλαμβανόμαστε και βλέπουμε ότι είναι μια ενιαία θύρα που είναι ο ίδιος ο Χριστός, όπου πρέπει να διαμορφώσει τη χριστιανική μας ζωή, και για εμάς ως επισκόπους και ιερείς της Αποστολικής Εξαρχίας τη μυστηριακή μας ζωή, αυτή που ζούμε ξεκινώντας από το βάπτισμα και τη χειροτονία  και επίσης αυτό που τελούμε στη λειτουργία και στην καθημερινή μας ζωή. Επομένως, διακηρύττοντας και όντας άνθρωποι της συγχώρεσης και της συμφιλίωσης, διότι, αν δεν είμαστε ικανοί γι' αυτό, τότε θα μπορέσουμε να γίνουμε άνθρωποι με «προσωπείο», ίσως ναι, αλλά όχι άνθρωποι του Ευαγγελίου.

 

… Είμαι η πόρτα των προβάτων...

Ας περάσουμε στα βάθη της καρδιάς μας από την πόρτα του Ευαγγελίου, από το χέρι του Χριστού που μας καθοδηγεί και μας μεταφέρει, μας κάνει να περάσουμε μέσα από τα Καλά Νέα του. Ίσως να μην πάμε στα Ιεροσόλυμα ή στη Ρώμη, αλλά στην Αθήνα, στο σπίτι μας, στην Εκκλησία μας που είναι η Εξαρχία, ως Έλληνες, Ουκρανοί και Χαλδαίοι πρέπει να αφήσουμε τις χριστιανικές καρδιές μας να περάσουν την πόρτα του Ευαγγελίου. Επίσης βλέπουμε, κοιτάζοντας προσεκτικά πολλούς και πολλούς ανθρώπους και καλά και θετικά γεγονότα που φωτίζουν το καθημερινό μας ταξίδι.

 

Ένας καθολικός επίσκοπος-μοναχός από τις σκανδιναβικές χώρες είπε πρόσφατα: «Εκπλήσσομαι με την ποσότητα καλοσύνης που βρίσκω στους ανθρώπους. Όπως όλοι οι άλλοι, κοιτάζω τον κόσμο και νιώθω αγωνία, γιατί συμβαίνουν τόσα πολλά άσχημα πράγματα. Αλλά, ταυτόχρονα, βλέπω μια μεγάλη ανθεκτικότητα στους ανθρώπους. Επίσης, πιστεύω στον Θεό. Πιστεύω ότι η ανθρώπινη ιστορία, παρά τους φαινομενικούς παραλογισμούς της, κινείται προς έναν στόχο και ότι έχει νόημα. Ακόμη και σκοτεινά σημεία και οδυνηρές εμπειρίες μπορούν να συμβάλουν σε ένα καλό και αίσιο έλος».

 

Ας μάθουμε επίσης να βλέπουμε τον κόσμο και συγκεκριμένα τον κόσμο μας στην Ελλάδα και την Εκκλησία μας που είναι η Αποστολική Εξαρχία, με θετικό και εποικοδομητικό τρόπο. Είμαστε μια Ανατολική Καθολική Εκκλησία στην Ελλάδα, όχι μια πραγματικότητα διαιρεμένη ή χωρισμένη ούτε σε ομάδες, ούτε σε εθνότητες, ούτε σε γλώσσες, ούτε καν σε δασκάλους και επισκέπτες, αλλά μια ενιαία Ανατολική Καθολική Εκκλησία, με ιερείς – σήμερα υπάρχουν επτά ιερείς της Εξαρχίας – και πιστούς που αποτελούν ενιαίο αναπόσπαστο μέρος αυτής της Εκκλησίας. Αγαπάμε την Εκκλησία μας με πραγματικό και συγκεκριμένο τρόπο, αλλά και με θεολογικό τρόπο. Αληθινή, γιατί αυτή είναι η μόνη μας Εκκλησία, όχι ιδανική ή εξιδανικευμένη, αλλά πραγματική, ενσαρκωμένη μέσα και μέσα από τους ανθρώπους που την απαρτίζουν, με τους περιορισμούς μας και επίσης με εκείνο το καλό που μπορούμε και πρέπει να της δώσουμε στην υπηρεσία, στην αφοσίωση, στην αγάπη. Θεολογική, διότι η αγάπη μας και η διακονία μας προς την Εκκλησία μας πάντοτε στηρίζεται, τρέφεται από τον Ένα, τον Κύριο, ο οποίος πρώτος την αγαπά και την υπηρετεί, με αγάπη και διακονία που πηγάζει από εκείνην τη μία πηγή που είναι ο Σταυρός Του.

 

Για τον λόγο αυτόν, σε αυτή την περίοδο της Σαρακοστής, ας ανοίξουμε την καρδιά μας στη μεταστροφή και ας προσπαθήσουμε να συνεχίσουμε με αφοσίωση και αγάπη την υπηρεσία μας, τη διακονία μας, ως ιερείς και ως λαϊκοί, χωρίς αξιώσεις ή φθόνο. Ας προσπαθήσουμε επίσης να μην είμαστε άνθρωποι κουτσομπολιού ή παραπόνων, που θα μπορούσαν να μας σύρουν σε καταστάσεις που δεν θα βοηθούσαν την ανθρώπινη ή πνευματική μας ανάπτυξη. Η τάση να εκφράζουν οποιοδήποτε παράπονο κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται ότι έχουν λύσει τα προβλήματά τους απλά λέγοντας τα και παραπονούμενοι. Ας θυμόμαστε ότι ο Κύριος επιπλήττει τους μαθητές όταν ξέρουν μόνο πώς να παραπονιούνται. Είμαστε πάντα οικοδόμοι της κοινωνίας στη ζωή μας.

 

… Είμαι η πόρτα των προβάτων...

Επομένως, σε αυτό το Ιωβηλαίο Έτος – αρχίζοντας από τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή – η επιθυμία μου είναι  πράγματι, είναι παράκληση και απαίτησή μου να αφήσω στον καθένα από εσάς, ιερείς και πιστούς, που επιδιώκετε να είστε και να ενεργείτε πάντα ως άνδρες και γυναίκες κοινωνίας και συμφιλίωσης, δηλαδή να είστε πραγματικά αυτό που μας δείχνει το όνομά μας του εκκλησιαστικού ανήκειν:  Χριστιανοί και Καθολικοί. Είναι μια δέσμευση της Σαρακοστής και τελικά και μια πασχαλινή, γιατί περνά μέσα από τον Σταυρό του Χριστού για να έρθει να δει και να ζήσει την ανάστασή Του. Γλώσσα και μονοπάτι ίσως δύσκολο; Ίσως ανηφόρα; Είναι το Ευαγγέλιο και αλίμονο σε μας αν δεν το διακηρύξουμε.

 

… Είμαι η πόρτα των προβάτων...

                Είθε αυτή η νέα Σαρακοστή που πρόκειται να ξεκινήσουμε να μας δώσει να ανοίξουμε την καρδιά μας σε Εκείνον που είναι ο «...Δωρητής Ζωής..., που μας εξαγνίζει με το τρυφερό έλεός του...».

 

        +Π. Εμμανουήλ Νιν

        Αποστολικός Έξαρχος