Cattedrale Santissima Trinità

Atene

Lettera Pastorale Pentecoste 2023

Cristiani che creano e vivono la comunione nella Chiesa

         La festa della Pentecoste e del Lunedì dello Spirito Santo, che quest’anno celebriamo i giorni 4 e 5 giugno, ci offre un momento di riflessione sulla nostra vita cristiana e sulla nostra Chiesa che è l’Esarcato Apostolico per i Cattolici di tradizione bizantina in Grecia. Propongo alla vostra lettura e alla vostra preghiera due tropari che preghiamo e cantiamo ogni giorno nelle nostre celebrazioni e che soltanto nel periodo di Pasqua vengono sostituiti dal tropario “Cristo è risorto”. Si tratta dei tropari: “Βασιλεῦ οὐράνιε…, Re celeste…”, e “Εἴδομεν τὸ φῶς…, Abbiamo visto la vera luce…”, che riprendiamo dal vespro della Pentecoste e che fanno parte appunto dell’ufficiatura di questo giorno.

Abbiamo visto la luce vera, abbiamo ricevuto lo Spirito celeste, abbiamo trovato la fede vera, adorando l’indivisibile Trinità: essa infatti ci ha salvati.

Re celeste, Paraclito, Spirito della verità, tu che sei presente in ogni luogo e tutto riempi, tesoro dei beni e datore di vita, vieni ed abita in mezzo a noi, purificaci da ogni macchia e salva, o buono, le anime nostre.

Tutti i tropari della liturgia della Pentecoste hanno una bellezza e soprattutto una profondità teologiche uniche. Da una parte in questi testi ritorna spesso il tema del rinnova­mento, del cambiamento adoperato nel cuore degli uomini per mezzo dello Spirito; e dall’altra si ripetono le confessioni trinitarie -la Pentecoste è una festa, una teofania, soprattutto trinitaria; mai la contemplazione di una delle Persone della Santa Trinità non può dimenticare il mistero che in essa, nella Trinità, si cela, si nasconde. Del primo tropario sopra accennato, ricordo che lo cantiamo sempre dopo la Comunione ai Santi Doni, a sottolineare il collegamento tra la Pentecoste, il dono dello Spirito e l’eucaristi­a; un tropario che pure collega il dono dello Spirito Santo con la confessione trinitaria della nostra fede: “Abbiamo visto la vera luce…” -riferimento cristologi­co, cioè Lui, Cristo, che è la luce-, “…abbiamo ricevuto lo Spirito celeste…”, -riferimento allo Spirito Santo-, “…abbiamo trovato la vera fede, adoriamo la Trinità indivisibile” -riferimento trinitario collegato con la confessione della vera fede.

Poi l’altro dei tropari accennati: “Re celeste…”, che passerà ad essere la preghiera iniziale di tutte le ufficia­ture nella nostra tradizione bizantina, a modo direi di epiclesi, per sottolineare il fatto centrale che è lo Spirito Santo che inizia e muove ogni preghiera dei cristiani: Nello stesso modo anche lo Spirito viene in aiuto alla nostra debolezza; infatti noi non sappiamo che cosa dobbiamo chiedere convenientemente, ma è lo Spirito stesso che prega per noi con gemiti inespressi... (Rm 8,26).

         Nella celebrazione della domenica 30 aprile per il mio XXV di ordinazione sacerdotale, concelebrando la Divina Liturgia con tutti i vescovi cattolici della Grecia, e con un grandissimo numero di fedeli delle tre comunità che formano l’Esarcato: greci, ucraini e caldei, guardando la bellezza di quella chiesa cattedrale gremita di vescovi, di preti e di fedeli, mi chiedevo quale fosse era il “distintivo”, cioè quello che ci fa apparire e ci fa veramente cattolici? La nostra fede comune certamente ed in primo luogo, anche la nostra comunione ecclesiale piena con il vescovo di Roma; ma guardando, ripeto, la bellezza di quella celebrazione liturgica, di quel Corpo vivente di Cristo, mi veniva da aggiungere: ci fa veramente cattolici l’essere uomini e donne di comunione. E dico uomini e donne perché sarebbe troppo facile pensare al clero -vescovo e preti, suore…; tutti i battezzati, appartenenti all’unica Chiesa di Cristo dobbiamo essere uomini e donne di comunione.

         Quindi riprendo qua, quest’anno, sotto lo sguardo benedicente e penetrante del Cristo Pantocratore della nostra chiesa cattedrale, che ho voluto che fosse l’icona dell’immaginetta del mio giubileo sacerdotale, alcuni aspetti che ritengo fondamentali per la nostra vita di fede nel nostro Esarcato Apostolico. Una Chiesa, la nostra, con una storia non sempre facile nei cento anni di presenza in Grecia. Ma una storia anche “bella e benedetta”, con tanti momenti di grazia. In questa nostra storia, un momento benedetto è stato, 25 anni fa, l’arrivo di quella che è diventata la comunità ucraina nell’Esarcato, una delle tre comunità che oggi, assieme ai greci ed ai caldei, formano l’unica Chiesa che è l’Esarcato Apostolico. È un momento importante per me come vescovo, ed anche per tutti i sacerdoti ed i laici, per ringraziare il Signore per la presenza della comunità ucraina nel nostro Esarcato, comunità giovane e che, sempre assieme alla comunità greca e alla comunità caldea, guarda il futuro con la speranza che nasce dalla fede in Cristo, unico Signore delle nostre vite, della nostra storia e del nostro futuro.

Propongo quindi alla vostra riflessione, di vedere e di vivere il nostro essere cristiani e in modo speciale il nostro essere sacerdoti e vescovo come uomini di comunione, cioè chiamati a diventare sempre nel nostro essere, nel nostro agire, nel nostro parlare, uomini di comunione, uomini che creino nella Chiesa quella comunione che il Signore stesso ha voluto che ci fosse già tra i Dodici, tra i suoi più fedeli discepoli della prima ora. È un argomento, un aspetto, che mi veniva ripetutamente in mente durante la lettura del primo dei dodici Vangeli nell’orthros del Venerdì Santo, in quella lunga e bella liturgia celebrata nel pomeriggio di Giovedì. È una lunghissima pericope evangelica, la ricordiamo bene, che inizia con la lavanda dei piedi fatta dal Signore ai discepoli nel capitolo tredicesimo del vangelo di Giovanni: “…Gesù versò dell’acqua nel catino e incominciò a lavare i piedi dei discepoli e ad asciugarli con il panno del quale si era cinto” (Gv 13,5), e finisce con la preghiera che il Signore fa al Padre nel capitolo diciassette dello stesso vangelo: “…che tutti siano uno come tu, Padre, in me ed io in te, affinché siano anch’essi in noi, e così il mondo creda che tu mi hai mandato…” (Gv 17,21). Il Signore si fa piccolo ai piedi dei discepoli affinché essi, tutti noi, vediamo che è nel servizio anche più umile dove nasce la comunione fraterna tra di noi.

“Chiamati ad essere uomini di comunione”. Il Signore nelle Beatitudini annuncia: “Beati coloro che “creano, fanno la pace…” (Mt 5,9). A partire da questa frase del Vangelo, direi che il Signore stesso ci chiede specialmente a noi sacerdoti e vescovo di essere nella Chiesa “creatori di pace” e soprattutto “creatori di comunione, fattori di comunione”; il testo delle Beatitudini dice “beati i costruttori di pace”, e facendo una parafrasi aggiungo: “beati i creatori di comunione”. E chiediamoci noi tutti allora perché dobbiamo essere uomini di comunione? Cosa vorrà dire “essere uomini di comunione”. Non è una domanda astratta bensì molto concreta. E la risposta che ne scaturisce è molto concreta: Perché viviamo in una Chiesa, il nostro Esarcato Apostolico, una Chiesa che tutti noi, vescovo, sacerdoti e fedeli, siamo chiamati ad amare come una sposa.

Ricordiamo come nella prima parte della Settimana Santa abbiamo celebrato Cristo come Sposo della Chiesa. Cristo Sposo, Chiesa Sposa. Un rapporto sponsale, non lo dimentichiamo mai, le cui nozze avvengono dove? Ai piedi della croce.

Amare la Chiesa a tre livelli o sotto tre aspetti fondamentali: nella sua storia; nei suoi santi; quindi, nel suo vescovo, nei sacerdoti, nei fedeli, cioè in tutto il popolo di Dio che costituiamo la Chiesa.

Amare la Chiesa nella sua storia: in quei fatti che ci hanno segnato e ci segnano dall’origine della nostra storia, del nostro Esarcato. Una storia forse sofferta, non facile, forse delle volte non compresa e magari fraintesa, ma una storia che è la nostra, come comunità cattolica di tradizione bizantina in Grecia. Amare la nostra storia e soprattutto mai rinnegarla, anzi farla ben nostra. Dobbiamo esserne fieri di questa nostra storia, perché è una storia segnata e guidata dall’amore e dal perdono del Signore. Saremo uomini di comunione se amiamo la nostra storia, quel che siamo stati e quel che siamo.

Amare la Chiesa nei suoi santi. Lodate Dio nei suoi santi… cantiamo ogni giorno nel salmo 150. Amare tutte quelle persone che lungo la storia, lungo i quasi cento anni della nostra storia hanno pregato, si sono santificati grazie ai sacramenti e alla carità nella nostra Chiesa. Santi che hanno “fatto” il nostro Esarcato. E poi amare tutte quelle persone -il vescovo, i sacerdoti e i fedeli (siano greci, ucraini, caldei, romeni…), che continuano a santificarsi, a cercare di essere e vivere da cristiani nel nostro Esarcato.

Amare il vescovo, i sacerdoti, il popolo. Il vescovo nella persona di quelli che ci hanno preceduti -non dobbiamo mai rinnegare la nostra storia-, e nella persona di quelli che oggi nella vita di ognuno di noi il Signore ha chiamato a questo servizio pastorale. Amare i sacerdoti per il loro servizio generoso alla Chiesa, nelle loro debolezze e nel loro darsi senza misura per servire il nostro Esarcato. Amare il popolo di Dio. Amare ed accogliere i fedeli, molti o pochi che essi siano, giovani o anziani, deboli, malati, di origine etniche diverse…, ma sempre popolo amato dal Signore e quindi chiamati ad amarlo. Chiamati ad essere uomini di comunione nell’amore, nel servizio, nel perdono, nella nostra Chiesa, nel nostro Esarcato. Anche in una realtà la nostra, come accennavo, etnicamente ogni giorno più diversa, etnie diverse, lingue, sensibilità diverse che delle volte sono o possono apparire come una croce, ma che sono soprattutto e così dobbiamo vederle e viverle, una ricchezza e un dono del Signore. Fatto certamente che spesso ci chiederà uno sforzo per essere appunto e sempre “creatori, fattori di comunione”.

Questo amore alla Chiesa, da cui sgorga come conseguenza questo essere “…uomini di comunione…“, ha il suo fondamento in tre aspetti basilari: Si tratta -e prendo questi tre aspetti dal pensiero di Benedetto XVI- di un amore teologico, sacramentale ed affettivo verso la Chiesa.

Amore teologico. Cosa intendiamo con questa espressione? Si tratta di amare e servire la Chiesa, la propria Chiesa, perché essa è voluta ed amata dal Signore stesso; da Lui fondata, e da Lui vivificata lungo i secoli. La Chiesa è divina benché fatta da uomini; essa vive anche nella dinamica dell’Incarnazione. Amiamo e serviamo la Chiesa, una Chiesa, non perché essa sia più vivace, più fiorente, più bella, magari più ricca…, ma perché essa è il Corpo di Cristo, da Lui voluta ed amata. È Lui che l’ha voluta e la vuole, che l’ha amata e la ama e per lei continua ad offrire ogni giorno il Suo Corpo ed il Suo Sangue.

Amore sacramentale. Quindi nell’offerta del Suo Corpo ed il Suo Sangue, nei sacramenti il Signore continua ad elargire il suo amore verso tutti noi. Amore sacramentale verso la Chiesa vorrà dire quindi accogliere pure noi ed elargire tutti quei mezzi che il Signore dà alla Chiesa per la santificazione dei fedeli: dal battesimo all’eucaristia, dal dono dello Spirito Santo al perdono e alla carità.

Amore affettivo. Un amore affettivo ed effettivo. Un amore che diventa concreto verso le persone che oggi siamo stati chiamati dal Signore ad essere membra del suo Corpo che è la Chiesa, la nostra Chiesa concreta, piccola, con dei piccoli e grandi problemi, certamente, ma amata e voluta e santificata dal Signore. E per questo anche da noi amata e accolta con entusiasmo.

Tutti noi, membra del Corpo di Cristo che è la Chiesa, siamo chiamati a essere uomini e donne di comunione, che amano questa comunione nella nostra Chiesa, e che la vivono. Mai nell’esclusione dell’altro né per motivi etnici, né per motivi linguistici, né per motivi nazionali o nazionalistici. Evitando l’esclusione o l’auto esclusione. Evitando le critiche mai costruttive, le chiacchiere ed i commenti che possano non edificare ma distruggere, evitando le lamentele che fanno sterile qualsiasi lavoro pastorale, catechetico e, alla fine, potrebbero far diventare sterile lo stesso annuncio del Vangelo.

Cerchiamo di vivere questa nostra festa della Pentecoste come un dono del Signore per aiutarci, ancora una volta a crescere come cristiani, come cattolici, come membra dell’unico Corpo di Cristi che è la Chiesa. Chiedendo allo Spirito Santo: “…che venga ed abiti in mezzo a noi, purifichi le nostre anime e, Lui che è Buono ci salvi...”. e così, accogliendo in noi la Luce vera, adoriamo l’indivisibile Trinità. Amin.

+P. Manuel Nin

Esarca Apostolico

ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗ 2023

ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΠΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ

         Η γιορτή της Πεντηκοστής και η Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος, τις οποίες φέτος τελούμε στις τέσσερις και πέντε Ιουνίου,  μας προσφέρουν μία στιγμή στοχασμού για τη χριστιανική μας ζωή και για την Εκκλησία μας, η οποία είναι η Αποστολική Εξαρχία για τους Καθολικούς βυζαντινής παράδοσης στην Ελλάδα. Σας προτείνω στην ανάγνωσή σας και στην προσευχή σας δύο τροπάρια, με τα οποία προσευχόμαστε και ψέλνουμε καθημερινά στις  ιεροτελεστίες μας και τα οποία μονάχα κατά την πασχαλινή περίοδο αντικαθίστανται από το τροπάριο “Χριστός Ανέστη!” Πρόκειται για τα τροπάρια: “Βασιλεύ ουράνιε παράκλητε, …” και “Είδομεν το φώς το αληθινόν…”, τα οποία ξαναρχίζουμε να τα ψάλουμε κατά τον εσπερινό της Πεντηκοστής και τα οποία αποτελούν μέρος της ιεροτελεστίας της ημέρας αυτής:

“Εἴδομεν τὸ φῶς τὸ ἀληθινόν, ἐλάβομεν Πνεῦμα ἐπουράνιον, εὕρομεν Πίστιν ἀληθῆ, ἀδιαίρετον Τριάδα προσκυνοῦντες· αὕτη γὰρ ἡμᾶς ἔσωσε”.

“Βασιλεῦ οὐράνιε, Παράκλητε,τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας, ὁ πανταχοῦ παρών, καὶ τὰ πάντα πληρῶν, ὁ θησαυρὸς τῶν ἀγαθῶν, καὶ ζωῆς χορηγός, ἐλθὲ καὶ σκήνωσον ἐν

ἡμῖν, καὶ καθάρισον ἡμᾶς ἀπὸ πάσης κηλῖδος, καὶ σῶσον, Ἀγαθέ, τὰς ψυχὰς ἡμῶν”.

 

Όλα τα τροπάρια της θείας λατρείας της Πεντηκοστής έχουν μία μοναδική ωραιότητα και προπάντων ένα μοναδικό θεολογικό βάθος. Μέσα σ’ αυτά τα κείμενα, από τη μία μεριά επανέρχεται συχνά το θέμα της ανανέωσης, της αλλαγής της καρδιάς των ανθρώπων, διαμέσου του Πνεύματος·  και από την άλλη πλευρά επαναλαμβάνονται οι ομολογίες προς την Αγία Τριάδα - η Πεντηκοστή είναι μία γιορτή, μία θεοφανείας, προπάντων τριαδική· η μελέτη ενός των Προσώπων της Αγίας Τριάδος ποτέ δεν μπορεί να λησμονήσει το τριαδικό μυστήριο, το οποίο βρίσκεται στην Αγία Τριάδα. Από το πρώτο τροπάριο που αναφέραμε, υπενθυμίζω ότι το ψέλνουμε πάντοτε μετά τη Θεία Μετάληψη των Τιμίων Δώρων, υπογραμμίζοντας την σύνδεση μεταξύ της Πεντηκοστής και του δώρου της Θείας Ευχαριστίας· το τροπάριο αυτό συνδέει επίσης το δώρο του Αγίου Πνεύματος με την τριαδική ομολογία της πίστης μας: “Εἴδομεν τὸ φῶς τὸ ἀληθινόν,..” μία χριστολογική αναφορά, δηλαδή αναφορά στον Χριστό, ο οποίος είναι το φως μας, ἐλάβομεν Πνεῦμα ἐπουράνιον,...” αναφορά στο Άγιο Πνεύμα, “εὕρομεν Πίστιν ἀληθῆ, ἀδιαίρετον Τριάδα προσκυνοῦντες·…” τριαδική αναφορά, συνοδευόμενη με την ομολογία της αληθινής πίστης.

         Το άλλο από τα αναφερθέντα τροπάρια: το “Βασιλεύ ουράνιε..” το οποίο έγινε η πρωταρχική προσευχή σε όλες τις ακολουθίες της βυζαντινής μας παράδοσης, όπως μία επίκληση, υπογραμμίζει το επίκεντρο γεγονός, ότι το Άγιο Πνεύμα αρχίζει και υποκινεί την προσευχή των χριστιανών: Με τον ίδιο τρόπο και το Άγιο Πνεύμα έρχεται να βοηθήσει την αδυναμία μας· πραγματικά εμείς δεν γνωρίζουμε τι πρέπει και πως πρέπει σωστά να ζητήσουμε, αλλά το ίδιο το Πνεύμα μεσιτεύει στον Θεό για μας, με στεναγμούς που δεν μπορούν να εκφραστούν με λέξεις… (Ρωμ.8, 26).

         Κατά τον εορτασμό της Κυριακής 30 Απριλίου, για την 25η επέτειο της ιερατικής μου χειροτονίας, συλλειτουργούντες με όλους τους Καθολικούς Επισκόπους της Ελλάδος, με ένα μέγιστο αριθμό πιστών, των τριών κοινοτήτων της Εξαρχίας μας, Ελλήνων, Ουκρανών και Χαλδαίων, ατενίζοντας την ωραιότητα του καθεδρικού μας ναού, γεμάτου από Επισκόπους, Ιερείς και Λαϊκούς πιστούς, αναρωτιόμουν ποιο άραγε είναι το “χαρακτηριστικό” δηλαδή αυτό που μας κάνει όλους αληθινά Καθολικούς; Ασφαλώς η κοινή μας πίστη και πρώτα πρώτα η πλήρης εκκλησιαστική κοινωνία μας με τον Επίσκοπο Ρώμης, αλλά, επαναλαμβάνω, η ωραιότητα της λατρευτικής λειτουργίας του ζωντανού εκείνου Σώματος του Χριστού, μου έδινε την επιθυμία να προσθέσω: μας κάνει αληθινά Καθολικούς το γεγονός ότι είμαστε άντρες και γυναίκες εκκλησιαστικής κοινωνίας. Και λέω άντρες και γυναίκες, γιατί εύκολο θα ήταν να περιοριστούμε μόνο στους κληρικούς (Επισκόπους, Ιερείς  Μοναχούς και Μοναχές…). Ενώ αναφέρομαι σε όλους τους βαπτισμένους, που ανήκουμε στην  μοναδική Εκκλησία του Χριστού, και οφείλουμε να είμαστε άντρες και γυναίκες εκκλησιαστικής κοινωνίας.

Επομένως εδώ επαναλαμβάνω: εφέτος, κάτω από την ευλογηματική και διεισδυτική ματιά του Χριστού Παντοκράτορα, που ήθελα να είναι η εικόνα της μικρής εικόνας του ιερατικού μου ιωβηλαίου, στον καθεδρικό μας ναό, παρουσιάζω ορισμένες όψεις, τις οποίες θεωρώ θεμελιακές για τη χριστιανική μας ζωή στην Αποστολική μας Εξαρχία. Η Εκκλησία μας αυτή, συμπληρώνει εκατό χρόνια ιστορίας όχι πάντοτε εύκολης και ευεργετικής παρουσίας στην Ελλάδα. Είναι μία ιστορία “ωραία και ευλογημένη”, με τόσες και τόσες στιγμές θείας χάρης. Μέσα σ’ αυτή την ιστορία μας, μία ευλογημένη στιγμή, πριν από είκοσι πέντε χρόνια ήταν ο ερχομός ανάμεσά μας της ουκρανικής κοινότητος της Εξαρχίας μας, μία από τις τρεις κοινότητες, η οποία, μαζί με τους Έλληνες και τους Χαλδαίους, αποτελούν την μοναδική Εκκλησία της Αποστολικής Εξαρχίας μας. Είναι μία σπουδαία στιγμή για μένα, ως Επίσκοπος, αλλά και για όλους τους ιερείς, μοναχούς και λαϊκούς: να ευχαριστήσουμε τον Κύριο για την παρουσία της ουκρανικής κοινότητας στην Εξαρχία μας, μία κοινότητας νεανικής, η οποία, πάντοτε μαζί με την ελληνική και την χαλδαϊκή κοινότητα, ατενίζει προς το μέλλον, με την ελπίδα που γεννιέται από την πίστη μας στον Χριστό, μοναδικό Κύριο της ζωής μας, της ιστορίας μας και του μέλλοντος μας.

Προτείνω λοιπόν στον στοχασμό σας, να δούμε και να ζήσουμε τη χριστιανική μας ταυτότητα, και με ιδιαίτερο τρόπο την ιερατική μας και την επισκοπική μου ταυτότητα, ως άνθρωποι εκκλησιαστικής κοινωνίας, δηλαδή καλεσμένοι να γίνουμε όλο και περισσότερο στην ταυτότητά μας, στη δράση μας, στην ομιλία μας, άνθρωποι εκκλησιαστικής κοινωνίας, άνθρωποι οι οποίοι μέσα στην Εκκλησία δημιουργούν την εκκλησιαστική εκείνη κοινωνία, την οποία ο ίδιος ο Κύριος θέλησε να χαρακτηρίζει τους Δώδεκα, και όλους τους μαθητές του, από την πρώτη ώρα. Είναι ένα θέμα, μία άποψη, που μου ερχόταν ακατάπαυστα στη σκέψη, κατά την ανάγνωση του πρώτου από τα δώδεκα Ευαγγέλια, στο όρθρο της Μεγάλης Παρασκευής, στην μακρά και ωραία ιεροτελεστία, το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης. Είναι μία πολύ μεγάλη ευαγγελική περικοπή, την οποία δεν την λησμονούμε, και η οποία αρχίζει με το πλύσιμο των ποδιών των μαθητών από τον Κύριό τους. Στο δέκατο τρίτο κεφάλαιο του κατά Ιωάννη ευαγγελίου: «Ο Ιησούς βάζει νερό στη λεκάνη και αρχίζει να πλένει τα πόδια των μαθητών. Πλένει τα πόδια των μαθητών, και τα σκουπίζει με την πετσέτα που είχε ζωστεί». (Ιω.13, 5) και τελειώνει με την προσευχή την οποία ο Κύριος υψώνει προς τον Πατέρα του, στο δέκατο έβδομο κεφάλαιο του ίδιου ευαγγελίου: «….ώστε να είναι όλοι ένα, όπως εσύ, Πατέρα, είσαι ενωμένος μ’ εμένα και εγώ μ’ εσένα. Να είναι και αυτοί ενωμένοι μ’ εμάς, και έτσι ο κόσμος να πιστέψει ότι μ’ έστειλες εσύ…»  (Ιω.17, 21) Ο Κύριος γίνεται μικρός στα πόδια των μαθητών του, ώστε αυτοί, όλοι εμείς, δηλαδή να δούμε ότι στην εξυπηρέτηση των άλλων, ακόμα και την πιο ταπεινή γεννιέται η αδελφική κοινωνία μεταξύ μας.

«Καλεσμένοι να είμαστε άνθρωποι εκκλησιαστικής κοινωνίας». Ο Κύριος στου Μακαρισμούς του αναγγέλλει: «Μακάριοι όσοι δημιουργούν την ειρήνη…» (Ματθ.5, 9). Ξεκινώντας από αυτήν τη φράση του Ευαγγελίου, θα έλεγα ότι ο ίδιος ο Κύριος ζητά, από εμάς, ιδιαίτερα από εμάς τους ιερείς και τον επίσκοπο, να είμαστε μέσα στην Εκκλησία «δημιουργοί ειρήνης», και προπάντων «δημιουργοί και εργάτες αυτής της εκκλησιαστικής κοινωνίας». Το κείμενο των Μακαρισμών λέει «μακάριοι οι ειρηνοποιοί», παραφράζοντας αυτήν τη φράση, προσθέτω: μακάριοι οι κοινωνιοποιοί». Επομένως όλοι εμείς αναρωτιόμαστε γιατί πρέπει να είμαστε άνθρωποι εκκλησιαστικής κοινωνίας; Τι θέλει να πει η έκφραση «να είμαστε άνθρωποι εκκλησιαστικής κοινωνίας;» Δεν είναι μία ερώτηση αφηρημένη, αντίθετα μου φαίνεται πολύ συγκεκριμένη. Και η απάντηση είναι και αυτή πολύ συγκεκριμένη. Γιατί ζούμε σε μία Εκκλησία, την Αποστολικής μας Εξαρχία, μία Εκκλησία την οποία όλοι εμείς, επίσκοπος, ιερείς και πιστοί, καλούμαστε να αγαπούμε σαν νύφη μας.

Ας θυμηθούμε πως κατά τις πρώτες μέρες της Μεγάλης Εβδομάδας δοξάσαμε τον Χριστό ως Νυμφίο της Εκκλησίας. Ο Χριστός είναι ο Νυμφίος, η Εκκλησία είναι η Νύφη. Πρόκειται για ένα συζυγικό δεσμό, του οποίου οι γάμοι, δεν το ξεχνάμε ποτέ αυτό, τελούνται πότε; Στα πόδια του τίμιου σταυρού.

Πρέπει να αγαπούμε την Εκκλησία σε τρία επίπεδα ή κάτω από τρείς θεμελιώδεις απόψεις: στην ιστορία της, στους αγίους της, και στη συνέχεια στον επίσκοπό της, στους ιερείς της, στους πιστούς της, δηλαδή σε όλο το λαό του Θεού, όλους εμάς που αποτελούμε την Εκκλησία.

Να αγαπούμε την Εκκλησία στην ιστορία της: στα γεγονότα εκείνα τα οποία χαρακτήρισαν και χαρακτηρίζουν την ιστορία μας, από την αρχή της Εξαρχίας μας. Πρόκειται για μία ιστορία ίσως πονεμένη, όχι εύκολη, ίσως μερικές φορές παρεξηγημένη, χωρίς κατανόηση, αλλά μία ιστορία που είναι η δικιά μας ιστορία, ως καθολική κοινότητα βυζαντινής παραδόσεως στην Ελλάδα. Να αγαπάμε την ιστορία μας και προπάντων ποτέ να μην την αρνούμαστε αλλά να την αναγνωρίζουμε ως πραγματικά δικιά μας. Οφείλουμε να είμαστε περήφανοι γι αυτήν γιατί είναι ιστορία χαρακτηρισμένη και οδηγημένη από την αγάπη και από τη συγνώμη του Κυρίου. Θα είμαστε άνθρωποι εκκλησιαστικής κοινωνίας αν αγαπάμε, την ιστορία μας, αυτό που υπήρξαμε και αυτό που είμαστε.

Να αγαπάμε την Εκκλησία στους αγίους της. «Αινείτε τον Θεό στους αγίους του…» ψέλνουμε κάθε μέρα, στον ψαλμό 150. Να αγαπάμε όλα τα πρόσωπα εκείνα, τα οποία στο πέρασμα της ιστορίας μας, κατά τη διάρκεια σχεδόν εκατό χρόνων προσευχήθηκαν, αγιάσθηκαν χάρη στα ιερά μυστήρια και στην αγάπη της Εκκλησίας μας. Ήταν άγιοι οι οποίοι «έκαναν» την Εξαρχία μας. Έπειτα να αγαπάμε όλα εκείνα τα πρόσωπα (τον επίσκοπο, τους ιερείς και τους πιστούς, Έλληνες, Ουκρανούς, Χαλδαίους, Ρουμάνους…) τα οποία συνεχίζουν να αγιάζονται, και προσπαθούν να είναι και να ζουν ως χριστιανοί της Εξαρχίας μας.

Να αγαπάμε τον Επίσκοπο, τους ιερείς, τον λαό. Τον Επίσκοπο στο πρόσωπο εκείνων που προηγήθηκαν (δεν πρέπει ποτέ να αρνούμαστε την ιστορία μας), και στο πρόσωπο εκείνων οι οποίοι στη ζωή του καθενός μας, ο Κύριος κάλεσε στην ποιμαντική αυτή διακονία. Να αγαπάμε τους ιερείς για τη γενναιόδωρη υπηρεσία τους στην Εκκλησία παρά τις αδυναμίες τους, με την ολόθερμη προσφορά τους στην εξυπηρέτηση της Εξαρχίας μας. Να αγαπάμε το λαό του Θεού. Να αγαπάμε και να εξυπηρετούμε τους πιστούς μας, είτε πολλοί είτε λίγοι είναι αυτοί, νέοι ή γέροντες, αδύνατοι, ασθενείς διαφόρων εθνικοτήτων… Πρόκειται πάντα για ένα λαό αγαπημένο από τον Κύριο, και επομένως και εμείς είμαστε καλεσμένοι να τον αγαπάμε. Είμαστε καλεσμένοι να είμαστε άνθρωποι εκκλησιαστικής κοινωνίας, στην εξυπηρέτηση, στη συγνώμη, μέσα στην Εκκλησία μας, μέσα στην Εξαρχία μας. Η δική μας πραγματικότητα, όπως ανέφερα ήδη εθνολογικά είναι καθημερινά περισσότερο διαφορετική, με διάφορες εθνικότητες, γλώσσες, ευαισθησίες, οι οποίες μερικές φορές είναι ή μπορεί να φαίνονται σαν ένας σταυρός αλλά αυτές είναι προπάντων, και έτσι πρέπει να τις βλέπουμε και να τις ζούμε, ένας πλούτος ένα δώρο του Κυρίου. Το γεγονός αυτό ασφαλώς και συχνά θα απαιτήσει από εμάς μία ιδιαίτερη προσπάθεια, για να είμαστε ακριβώς και πάντοτε «δημιουργοί και οικοδόμοι της εκκλησιαστικής κοινωνίας», «μακάριοι οι κοινωνιοποιοί».

Αυτή η αγάπη για την Εκκλησία από την οποία αναβλύζει ως επακόλουθο το να είμαστε «….άνθρωποι εκκλησιαστικής κοινωνίας…. Κοινωνιοποιοί», έχει το θεμέλιό της σε τρεις βασικές απόψεις: Αυτές οι βασικές απόψεις (σύμφωνα με τη σκέψη του Πάπα Βενέδικτου 16^ου, στην οποία αναφέρομαι) είναι: μία αγάπη θεολογική, μία αγάπη μυστηριακή και μία αγάπη αισθηματική προς την Εκκλησία.

Αγάπη θεολογική. Τι εννοούμε με αυτήν την έκφραση;  Πρόκειται για το να αγαπάμε και να υπηρετούμε την Εκκλησία, τη δική μας Εκκλησία, γιατί αυτήν τη θέλει και την αγαπά ο ίδιος ο Κύριος: Εκείνος την ίδρυσε και Εκείνος την ζωοποίησε ανά τους αιώνες. Η Εκκλησία είναι θεϊκή, παρ’ όλον ότι αποτελείται από ανθρώπους η Εκκλησία ζει επίσης μέσα στο δυναμισμό της Ενσαρκώσεως. Αγαπάμε και υπηρετούμε την Εκκλησία, τη μία Εκκλησία, όχι για να γίνει αυτή πιο ζωντανή, πιο ανθηρή, πιο ωραία, ακόμα και πιο πλούσια…. Αλλά γιατί αυτή είναι το Σώμα του Χριστού, ο Χριστός την θέλει και την αγαπά. Αυτός την θέλησε και την θέλει, την αγάπησε και την αγαπά, και γι’ αυτήν προσφέρει κάθε μέρα το Σώμα Του και το Αίμα Του.

Αγάπη μυστηριακή. Επομένως στην προσφορά του Σώματός  Του και του Αίματός Του, και στα άλλα ιερά μυστήρια, ο Κύριος συνεχίζει να προσφέρει την αγάπη του προς όλους μας. Επομένως, αγάπη μυστηριακή προς την Εκκλησία σημαίνει να δεχθούμε κι εμείς και να μεταδώσουμε όλα εκείνα τα μέσα, τα οποία ο Κύριος δίνει στην Εκκλησία Του για τον εξαγιασμό των πιστών: από το βάπτισμα ως τη θεία ευχαριστία, από τη δωρεά του Αγίου Πνεύματος ως την άφεση των αμαρτιών και την αγάπη.

Αγάπη συναισθηματική. Μία αγάπη συναισθηματική και αποτελεσματική. Μία αγάπη που γίνεται συγκεκριμένη προς τα πρόσωπα, τα οποία είναι μαζί μας καλεσμένα από τον Κύριο, να είναι μέλη του Σώματός Του δηλαδή της Εκκλησίας Του, της συγκεκριμένης δικής μας Εκκλησίας, η οποία είναι ασφαλώς μικρή, με τα μικρά και τα μεγάλα της προβλήματα, αλλά είναι αγαπημένη, θελημένη και αγιασμένη από τον Κύριο. Επομένως πρέπει να είναι και εκ μέρους μας αγαπημένη και δεκτή με ενθουσιασμό.

Όλοι εμείς, μέλη του Σώματος του Χριστού που είναι η Εκκλησία, καλούμαστε να είμαστε άντρες και γυναίκες εκκλησιαστικής κοινωνίας, οι οποίοι αγαπούν αυτήν την εκκλησιαστική κοινωνία και την ζουν μέσα στην Εκκλησία μας. Ποτέ στον αποκλεισμό του άλλου, ούτε για λόγους εθνικούς, ούτε για λόγους γλωσσικούς, ούτε για άλλους λόγους. Αποφεύγοντας κάθε αποκλεισμό, ή και αυτό-αποκλεισμό μας. Αποφεύγοντας τις κριτικές, που ποτέ δεν είναι εποικοδομητικές, αποφεύγοντας τις φλυαρίες και τα σχόλια, που δεν οικοδομούν, αλλά κατεδαφίζουν, αποφεύγοντας τα παράπονα, τα οποία αποστειρώνουν κάθε ποιμαντική δράση, κάθε κατηχητική προσπάθεια, και τελικά, το ίδιο το κήρυγμα του Ευαγγελίου.

Ας προσπαθήσουμε να ζήσουμε αυτήν τη γιορτή μας, τη γιορτή της Πεντηκοστής, ως ένα δώρο του Κυρίου, δώρο για να μας βοηθήσει και πάλι να αναπτυχθούμε ως χριστιανοί, ως καθολικοί, ως μέλη του μοναδικού Σώματος του Χριστού, που είναι η Εκκλησία. Ας ζητήσουμε από το Άγιο Πνεύμα: “να έρθει να κατοικήσει μέσα μας, να καθαρίσει τις ψυχές μας, Αυτός, που είναι Καλός και μας σώζει…” Και με τον τρόπο αυτό ας υποδεχτούμε μέσα μας το φως το αληθινό, την αδιαίρετη Τριάδα προσκυνούντες.

Αμήν

+Π. Εμμανουήλ Νιν

Αποστολικός Έξαρχος

R. Kopsidis

Ascensione del Signore. Cattedrale della Santissima Trinità, Atene

 

L’Ascensione nella tradizione bizantina

Con la Tua ascensione, ricolmi di gioia tutta la creazione

          Tutte le feste dell’anno liturgico nella tradizione bizantina hanno un chiaro contenuto teologico, e diventano una vera e propria professione di fede a livello trinitario, cristologico ed ecclesiologico. Professione di fede e quindi anche mistagogia per i fedeli che pregano, che leggono e che cantano i testi liturgici. Inoltre, l’uso che questi testi fanno della Sacra Scrittura, dell’Antico e del Nuovo Testamento, ci mostra e ci insegna, diventa per noi un maestro, sul come accogliere, leggere, pregare e fare nostro il testo biblico. I tropari delle grandi feste ci fanno cantare e celebrare la nostra professione di fede con delle immagini poetiche e allo stesso tempo teologiche. E così la liturgia bizantina diventa professione di fede, celebrazione di questa fede e annuncio del mistero centrale di quello che è il nostro “credo” come Chiesa cristiana: “…per noi uomini e per la nostra salvezza… si è incarnato dallo Spirito Santo e dalla Vergine Maria e si è fatto uomo”.

          Questo stretto legame, questo vincolo tra liturgia e professione di fede lo troviamo specialmente presente nella festa dell’Ascensione del Signore, il giovedì quarantesimo giorno dopo la Pasqua. È una festa in cui troviamo intrecciati, come fosse un grande arazzo, tutti i grandi momenti della nostra fede. Uno dei tropari del vespro dell’Ascensione ci presenta questa immagine quasi “pittorica” della nostra fede: “Tu che, senza separarti dal seno paterno, o dolcissimo Gesù, hai vissuto sulla terra come uomo, oggi dal Monte degli Ulivi sei asceso nella gloria: e risollevando, compassionevole, la nostra natura caduta, l’hai fatta sedere con te accanto al Padre. Per questo le celesti schiere degli incorporei, sbigottite per il prodigio, estatiche stupivano e, prese da tremore, magnificavano il tuo amore per gli uomini. Con loro anche noi quaggiù sulla terra, glorificando la tua discesa fra noi e la tua dipartita da noi con l’ascensione, supplici diciamo: O tu che con la tua ascensione hai colmato di gioia infinita i discepoli e la Madre di Dio che ti ha partorito, per le loro preghiere concedi anche a noi la gioia dei tuoi eletti, nella tua grande misericordia”. Nella prima parte del testo troviamo la confessione di fede nella vera incarnazione del Verbo eterno di Dio: “Tu che, senza separarti dal seno paterno, o dolcissimo Gesù, hai vissuto sulla terra come uomo…, oggi la nostra natura caduta, l’hai fatta sedere con te accanto al Padre”; vera incarnazione del Figlio di Dio anche sottolineata dalle due espressioni collegate strettamente tra di esse: “Tu che, senza separarti dal seno paterno, o dolcissimo Gesù…”. Il testo del tropario mette in evidenza sia l’esistenza eterna del Figlio e Verbo di Dio, sia il suo vero farsi uomo. La sua incarnazione, il suo farsi veramente uomo, realmente uno di noi, fa che nella sua ascensione, nel suo ritorno al Padre, porti anche la nostra natura umana, da lui redenta, da lui salvata, per farla sedere con lui alla destra del Padre: “…oggi dal Monte degli Ulivi sei asceso nella gloria: e risollevando, compassionevole, la nostra natura caduta, l’hai fatta sedere con te accanto al Padre”. Il tropario prosegue con un’immagine che diventa quasi una concelebrazione liturgica tra il cielo e la terra, tra gli angeli e gli uomini: “Per questo le celesti schiere degli incorporei, sbigottite per il prodigio, estatiche stupivano e, prese da tremore, magnificavano il tuo amore per gli uomini. Con loro anche noi quaggiù sulla terra, glorificando la tua discesa fra noi e la tua dipartita da noi con l’ascensione…”. Gli angeli magnificano, celebrano la liturgia celeste a causa dell’amore di Dio verso gli uomini; noi quaggiù magnifichiamo il Signore e celebriamo la liturgia che nasce, che sgorga e dall’incarnazione e dall’ascensione del Signore. E in questo modo la liturgia cristiana fa presente oggi, diventa questo movimento dal cielo alla terra, dall’altare del cielo all’altare della terra, e dalla terra al cielo, dall’incarnazione all’ascensione. Ed è per questo che nel ciclo iconografico che troviamo nelle chiese bizantine, quasi sempre, direttamente sull’altare, troviamo rappresentata l’icona dell’ascensione del Signore, a sottolineare proprio questo movimento di discesa e di ascesa tra il cielo e la terra, tra Dio e l’uomo; icona dell’ascensione del Signore ed icona allo stesso tempo del suo ritorno nell’ultimo giorno. Il tropario si conclude con la frase: “…noi supplici diciamo: O tu che con la tua ascensione hai colmato di gioia infinita i discepoli e la Madre di Dio che ti ha partorito, per le loro preghiere concedi anche a noi la gioia dei tuoi eletti, nella tua grande misericordia”. A Maria viene dato chiaramente il titolo di Madre di Dio specificando che lei ha partorito il Figlio e Verbo di Dio che era eternamente presso il Padre e che nella sua ascensione vi ritorna.

          Un altro tropario del vespro della festa collega la passione e l’ascensione di Cristo attraverso la figura ed il ruolo della Madre di Dio: “Signore, compiuto nella tua bontà il mistero nascosto da secoli e da generazioni, sei andato con i tuoi discepoli al Monte degli Ulivi, insieme a colei che ha partorito te, Creatore e Artefice dell’universo: bisognava infatti che godesse di immensa gioia per la glorificazione della tua carne, colei che come Madre più di tutti aveva sofferto nella tua passione: e anche noi, o Sovrano, partecipi di questa gioia, per la tua salita ai cieli, glorifichiamo la grande misericordia che hai usato con noi”. Maria è presentata col titolo di Madre del Creatore dell’universo; poi il testo liturgico collega la sofferenza di Maria nella passione di Cristo con la sua gioia nell’ascensione. Il tema della carne di Dio sofferta e glorificata in Cristo Signore è ben manifesto in questo tropario.

          Un terzo dei tropari del vespro riassume i momenti centrali dell’economia divina dall’incarnazione al dono dello Spirito Santo: “Sei stato partorito, come tu hai voluto; ti sei manifestato, come avevi stabilito; hai patito nella carne, o Dio nostro; sei risorto dai morti e hai calpestato la morte; sei asceso nella gloria, tu che tutto riempi, e ci hai mandato lo Spirito divino affinché celebriamo e glorifichiamo la tua divinità”. Il tropario diventa quasi un dipinto dell’anno liturgico nel suo celebrare il mistero di Cristo: incarnazione, manifestazione, passione, morte e risurrezione, ascensione e dono dello Spirito, “…affinché celebriamo e glorifichiamo la tua divinità”.

+P. Manuel Nin

Esarca Apostolico

Vescovo titolare di Carcabia

ΑΝΑΛΗΨΗ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΣΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

«Με την ανάληψή σου γέμισες με χαρά όλη την κτίση»

 

Όλες οι γιορτές στο λειτουργικό έτος της βυζαντινής παραδόσεως έχουν ένα καθαρά θεολογικό περιεχόμενο και γίνονται μία αληθινή ομολογία πίστης σε επίπεδο τριαδικό, χριστολογικό και εκκλησιολογικό. Ομολογία πίστης: επομένως και πραγματική μυσταγωγία για τους πιστούς, οι οποίοι προσεύχονται, διαβάζουν και ψάλλουν τα λατρευτικά κείμενα. Επιπλέον, η χρήση αυτών των κειμένων της Αγίας Γραφής, της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, μας διδάσκει και μας οδηγεί με ποιο τρόπο να διαβάζουμε, να προσευχόμαστε και να κάνουμε δικό μας το βιβλικό κείμενο.

Τα τροπάρια των μεγάλων εορτών μας κάνουν να ψάλλουμε και να γιορτάζουμε την ομολογία της πίστης μας με εικόνες ποιητικές και ταυτόχρονα με εικόνες θεολογικές. Με αυτόν τον τρόπο η βυζαντινή λατρεία γίνεται ομολογία πίστεως, ιερουργίας αυτής της πίστης και κήρυγμα του κεντρικού μυστηρίου του συμβόλου της πίστεως μας, του «πιστεύω» μας ως χριστιανική Εκκλησία: «για μας τους ανθρώπους και για την σωτηρία μας…. ενσαρκώθηκε από το Άγιο Πνεύμα και από την Παρθένο Μαρία και έγινε άνθρωπος».

 Αυτόν τον στενό σύνδεσμο μεταξύ θείας λατρείας και ομολογίας της πίστεως μας τον βρίσκουμε να εκφράζεται ιδιαίτερα στην γιορτή της Ανάληψης του Κυρίου, την Πέμπτη, σαράντα μέρες μετά το Πάσχα. Είναι μία γιορτή στην οποία βρίσκουμε να διασταυρώνονται, σαν να ήταν ένα μεγάλο παραπέτασμα, όλες οι μεγάλες στιγμές της πίστης μας. Ένα από τα τροπάρια του εσπερινού της Ανάληψης μας παρουσιάζει αυτή την εικόνα της πίστης μας σχεδόν «ποιητικά»: «Τῶν κόλπων τῶν πατρικῶν μὴ χωρισθείς, γλυκύτατε Ἰησοῦ, καὶ τοῖς ἐπὶ γῆς ὡς ἄνθρωπος συναναστραφείς, σήμερον ἀπ' ὅρους τῶν Ἐλαιῶν ἀνελήφθης ἐν δόξῃ, καὶ τὴν πεσοῦσαν φύσιν ἡμῶν, συμπαθῶς ἀνυψώσας, τῷ Πατρὶ συνεκάθισας. Ὅθεν αἱ οὐράνιαι τῶν ἀσωμάτων τάξεις, τὸ θαῦμα ἐκπληττόμεναι, ἐξίσταντο θάμβει, καὶ τρόμῳ συνεχόμεναι, τὴν σὴν φιλανθρωπίαν ἐμεγάλυνον. Μεθ' ὧν καὶ ἡμεῖς οἱ ἐπὶ γῆς, τὴν πρὸς ἡμᾶς σου συγκατάβασιν, καὶ τὴν ἀφ' ἡμῶν Ἀνάληψιν δοξολογοῦντες, ἱκετεύομεν λέγοντες· ὁ τοὺς Μαθητὰς καὶ τὴν τεκοῦσάν σε Θεοτόκον, χαρᾶς ἀπείρου πλήσας ἐν τῇ σῇ Ἀναλήψει, καὶ ἡμᾶς ἀξίωσον τῶν ἐκλεκτῶν σου τῆς χαρᾶς, εὐχαῖς αὐτῶν, διὰ τὸ μέγα σου ἔλεος». Στο πρώτο μέρος αυτού του κειμένου βρίσκουμε την ομολογία πίστεως στην αληθινή ενσάρκωση του αιώνιου Λόγου του Θεού: «Τῶν κόλπων τῶν πατρικῶν μὴ χωρισθείς, γλυκύτατε Ἰησοῦ, καὶ τοῖς ἐπὶ γῆς ὡς ἄνθρωπος συναναστραφείς, σήμερον ἀπ' ὅρους τῶν Ἐλαιῶν ἀνελήφθης ἐν δόξῃ, καὶ τὴν πεσοῦσαν φύσιν ἡμῶν, συμπαθῶς ἀνυψώσας, τῷ Πατρὶ συνεκάθισας….» αληθινή ενσάρκωση του Υιού του Θεού, η οποία υπογραμμίζεται επίσης και από τις δύο εκφράσεις, που συνδέονται στενά μεταξύ τους: «Τῶν κόλπων τῶν πατρικῶν μὴ χωρισθείς, γλυκύτατε Ἰησοῦ,…» Το κείμενο του τροπαρίου φανερώνει τόσο την αιώνια ύπαρξη του Υιού και Λόγου του Θεού, όσο και την αληθινή του ενανθρώπιση. Η ενσάρκωσή του, δηλαδή η αληθινή του ενανθρώπιση, με την οποία έγινε ένας από εμάς, κάνει ώστε κατά την ανάληψή του, κατά την επιστροφή του στον Πατέρα Του, να οδηγήσει και τη δικιά μας ανθρώπινη φύση, την οποία Αυτός ελύτρωσε και έδωσε, να καθίσει μαζί του στα δεξιά του Πατέρα: «σήμερον ἀπ' ὅρους τῶν Ἐλαιῶν ἀνελήφθης ἐν δόξῃ, καὶ τὴν πεσοῦσαν φύσιν ἡμῶν, συμπαθῶς ἀνυψώσας, τῷ Πατρὶ συνεκάθισας».

Το τροπάριο συνεχίζει με μία εικόνα, η οποία γίνεται σχεδόν ένα συλλείτουργο ουρανού και γης, αγγέλων και ανθρώπων:» Ὅθεν αἱ οὐράνιαι τῶν ἀσωμάτων τάξεις, τὸ θαῦμα ἐκπληττόμεναι, ἐξίσταντο θάμβει, καὶ τρόμῳ συνεχόμεναι, τὴν σὴν φιλανθρωπίαν ἐμεγάλυνον. Μεθ' ὧν καὶ ἡμεῖς οἱ ἐπὶ γῆς, τὴν πρὸς ἡμᾶς σου συγκατάβασιν, καὶ τὴν ἀφ' ἡμῶν Ἀνάληψιν δοξολογοῦντες,…». Οι άγγελοι μεγαλύνουν, τελούν την ουράνια θεία λατρεία, χάρη της αγάπης του Θεού προς τους ανθρώπους· και εμείς εδώ κάτω μεγαλύνουμε και ιερουργούμε τη θεία λατρεία, η οποία γεννιέται και αναβλύζει από την ενσάρκωση και από την ανάληψη του Κυρίου. Και με αυτόν τον τρόπο η χριστιανική θεία λατρεία παρουσιάζει σήμερα, γίνεται αυτή η κίνηση από τον ουρανό στην γη, από το ιερό βήμα του ουρανού προς το ιερό βήμα της γης, και από την γη προς τον ουρανό, από την ενσάρκωση στην ανάληψη. Και γι’ αυτόν τον λόγο στον εικονογραφικό κύκλο των βυζαντινών ναών βρίσκουμε σχεδόν πάντοτε, άμεσα, στο ιερό βήμα, την εικόνα της ανάληψης του Κυρίου, να υπογραμμίζει αυτήν την κίνηση της καθόδου και της ανόδου μεταξύ ουρανού και γης, μεταξύ Θεού και ανθρώπου: εικόνα της ανάληψης του Κυρίου και ταυτόχρονα εικόνα της επιστροφής του Κυρίου κατά την τελευταία ημέρα. Το τροπάριο καταλήγει με τη φράση: «…Μεθ' ὧν καὶ ἡμεῖς οἱ ἐπὶ γῆς, τὴν πρὸς ἡμᾶς σου συγκατάβασιν, καὶ τὴν ἀφ' ἡμῶν Ἀνάληψιν δοξολογοῦντες, ἱκετεύομεν λέγοντες· ὁ τοὺς Μαθητὰς καὶ τὴν τεκοῦσάν σε Θεοτόκον, χαρᾶς ἀπείρου πλήσας ἐν τῇ σῇ Ἀναλήψει, καὶ ἡμᾶς ἀξίωσον τῶν ἐκλεκτῶν σου τῆς χαρᾶς, εὐχαῖς αὐτῶν, διὰ τὸ μέγα σου ἔλεος». Στην Μαρία αποδίδεται καθαρά ο τίτλος της Μητέρας του Θεού (της Θεοτόκου) υπογραμμίζοντας ότι αυτή γέννησε τον Υιό και Λόγο του Θεού, ο οποίος προαιώνια βρισκόταν κοντά στον Πατέρα, και με την ανάληψή του επέστρεψε πάλι εκεί.

Ένα άλλο τροπάριο του εσπερινού της γιορτής συνδέει το σεπτό πάθος με την ανάληψη του Χριστού, διαμέσου της μορφής και του ρόλου της Μητέρας του Θεού: «Κύριε τὸ μυστήριον, τὸ ἀπὸ τῶν αἰώνων κεκρυμμένον, καὶ ἀπὸ γενεῶν, πληρώσας ὡς ἀγαθός, ἦλθες μετὰ τῶν Μαθητῶν σου ἐν τῷ ὄρει τῶν Ἐλαιῶν, ἔχων τὴν τεκοῦσάν σε τὸν ποιητὴν καὶ πάντων δημιουργόν· τὴν γὰρ ἐν τῷ Πάθει σου μητρικῶς πάντων ὑπεραλγήσασαν ἔδει καὶ τῇ δόξη τῆς σαρκός σου ὑπερβαλλούσης ἀπολαῦσαι χαρᾶς, ἧς καὶ ἡμεῖς μετασχόντες, τῇ εἰς οὐρανοὺς ἀνόδῳ σου Δέσποτα, τὸ μέγα σου ἔλεος τὸ εἰς ἡμᾶς γεγονὸς δοξάζομεν». Η Μαρία παρουσιάζεται με τον τίτλο της Μητέρας του Δημιουργού των πάντων: στη συνέχεια το λατρευτικό κείμενο συνδέει τον πόνο της Μαρίας στο πάθος του Χριστού, με την χαρά της ανάληψής του. Το θέμα του ανθρώπινου σώματος του Θεού, το οποίο σταυρώθηκε και δοξάστηκε στον Κύριο μας Ιησού Χριστό, βρίσκεται φανερό σ’ αυτό το τροπάριο.

 Ένα τρίτο από τα τροπάρια του εσπερινού συνθέτει τις κεντρικές στιγμές της θεϊκής οικονομίας της ενσάρκωσης με το δώρο του Αγίου Πνεύματος: «Ἐτέχθης ὡς αὐτὸς ἠθέλησας, ἐφάνης, ὡς αὐτὸς ἠβουλήθης, ἔπαθες σαρκί, ὁ Θεὸς ἡμῶν, ἐκ νεκρῶν ἀνέστης, πατήσας τὸν θάνατον, ἀνελήφθης ἐν δόξῃ, ὁ τὰ σύμπαντα πληρῶν, καὶ ἀπέστειλας ἡμῖν Πνεῦμα θεῖον, τοῦ ἀνυμνεῖν καὶ δοξάζειν σου τὴν Θεότητα». Το τροπάριο γίνεται σχεδόν μία ζωγραφιά του λειτουργικού έτους, στην τέλεση του μυστηρίου του Χριστού: ενσάρκωση, δημόσια φανέρωση του, σεπτό πάθος του, θάνατος και ανάσταση, ανάληψη και αποστολή του δώρου του Αγίου Πνεύματος, «…ἀνυμνεῖν καὶ δοξάζειν σου τὴν Θεότητα».