Cristo Emmanuele. Icona bulgara. G Dimov. XX secolo
Χριστούγεννα / Natale 2021
Tu
che sei saggio, vieni a vedere il neonato avvolto nei panni… lui che col suo
Padre regge cielo e terra. Guarda Colui che siede sul carro nei cieli, e la
Vergine lo porta nel suo grembo….
(Dalla
liturgia siriaca per il giorno di Natale)
Εσύ
που είσαι λογικός άνθρωπος, έλα να δεις το νεογέννητο βρέφος, τυλιγμένο στα
σπάργανα… Αυτός ο οποίος μαζί με τον Πατέρα Του κυβερνά ουρανό και γη. Κοίταξε
Αυτόν που κάθεται στο άρμα των ουρανών, και η Παρθένος τον φέρνει στα σπλάχνα
της…
(Από
τη Συριακή Θεία Λειτουργία της Ημέρας των Χριστουγέννων)
Μαζί μας
και δίπλα μας….
«Εσύ που είσαι λογικός
άνθρωπος, έλα να δεις το νεογέννητο βρέφος, τυλιγμένο στα σπάργανα. Σκέψου με
ποιο τρόπο όλη η δημιουργία είναι υποταγμένη στις εντολές του, θαύμασε
βλέποντας το σε μία φάτνη… Αυτός ο οποίος μαζί με τον Πατέρα Του κυβερνά ουρανό
και γη. Κοίταξε Αυτόν που κάθεται στο άρμα των ουρανών, και η Παρθένος τον
φέρνει στα σπλάχνα της, Αυτόν μπροστά στον οποίο υποκλίνονται οι στρατιές του
Γαβριήλ και οι άνθρωποι του οίκου του Ιωσήφ τον σηκώνουν στα χέρια τους…… Ο
ουρανός είναι πολύ μικρός για να Τον χωρέσει, αλλά τα σπλάχνα της Μαρίας είναι
αρκετά ευρύχωρα για να Τον περιβάλουν…. Τα παιδιά του Αδάμ ας υψώσουν με όλη
τους την καρδιά την ευγνωμοσύνη τους: ο ουρανός και η γη και η θάλασσα ας
υψώσουν την υμνωδία τους κατά την ημέρα της γέννησής Σου, η οποία ανανέωσε τη
νεότητά τους».
(Από
τη Συριακή Θεία Λειτουργία της Ημέρας των Χριστουγέννων)
Πολυαγαπημένα μου
αδέλφια,
Στις πύλες του
εορτασμού των Χριστουγέννων της ανθρώπινης («κατά σάρκα») γέννησης του
ενσαρκωμένου Λόγου του Θεού, σας προτείνω το ωραίο αυτό τροπάρια της Συριακής
Θείας Λατρείας για την ημέρα των Χριστουγέννων. Πρόκειται για ένα κείμενο
προερχόμενο από μία από τις ωραιότερες και πιο σεβάσμιες χριστιανικές
Εκκλησίες. Είναι ένα κείμενο στο οποίο παρουσιάζεται το μυστήριο της πίστης μας
με εικόνες ωραίες, και ταυτόχρονα αντιθετικές:… το θείο βρέφος είναι τυλιγμένο
στα σπάργανα, όλη η κτίση είναι υποταγμένη στις εντολές Του, σε μία φάτνη….
Αυτός ο οποίος μαζί με τον Πατέρα Του κυβερνά ουρανό και γη… Αυτός οποίος
κάθεται στο άρμα των ουρανών, και η Παρθένος τον φέρνει στα σπλάχνα της….
Διαμέσου αυτών των εικόνων, οι οποίες ασφαλώς μας εντυπωσιάζουν, η Θεία Λατρεία
όλων των χριστιανικών Εκκλησιών μας αγκαλιάζει, μας κάνει συμμέτοχους του
μοναδικού και απερίγραπτου μυστηρίου: ο Θεός γίνεται άνθρωπος, ο Θεός γίνεται
Εμμανουήλ!
Ο εορτασμός της
Γέννησης του Κυρίου μας Ιησού Χριστού μας οδηγεί να μελετήσουμε, να τελέσουμε
και να ζήσουμε αυτό που αποτελεί το κεντρικό μυστήριο της χριστιανικής μας
ομολογίας: ο αιώνιος Λόγος του Θεού ενσαρκώνεται από το Άγιο Πνεύμα και από την
Αειπάρθενο Μαρία, και γίνεται άνθρωπος, γίνεται ένας από εμάς, παραμένοντας
αληθινός Θεός, γίνεται αληθινά ένας από εμάς, μαζί μας και πάντοτε δίπλα μας βαδίζει μέσα στον κόσμο, μαζί με
τους ανθρώπους, μαζί με τον καθένα μας, χωρίς ποτέ να μας αφήνει μόνους μας, μας
κάνει να ακούμε τον Λόγο του, το Χαρμόσυνο Μήνυμά του, το Ευαγγέλιο το οποίο
μας αναγγέλλει την αγάπη, την ευσπλαχνία, την άφεση, το Ευαγγέλιο εκείνο το
οποίο κόβει σαν κοφτερό και δίκοπο σπαθί, και μας ζητά να συγχωρούμε τον αδελφό
μας εβδομήντα φορές επτά, και σ’ αυτόν που μας χτυπά να προτείνουμε και το άλλο
μάγουλο, και να αγαπάμε ακόμα και τους εχθρούς μας.
Μαζί μας και πάντοτε δίπλα μας κλαίει για τον πόνο και τον
θάνατο, που συνεχίζουν να χτυπούν την ανθρώπινη φύση μας. Μαζί μας και δίπλα μας διανύει την
πορεία εκείνη από τη Βηθλεέμ προς την Ιερουσαλήμ, από τη χαρά της γέννησης του
προς το ένδοξο πάθος του και την ένδοξη Ανάστασή του, από την φάτνη εκείνη που
είναι ήδη ένας τάφος, προς τον τάφο εκείνο που γίνεται ιερό βήμα, από το οποίο
μας δίνει τη δικιά του τροφή ζωής. Σπαργανωμένο ως νεογέννητο βρέφος, μαζί μας και δίπλα μας, μέχρι να
καλυφθεί σε ένα σουδάρι για να γίνει ο πρωτότοκος από εκείνους που
ανασταίνονται από τους νεκρούς.
Μαζί μας και δίπλα μας, με τη γέννηση του ως
άνθρωπος, μας κάνει να γεννηθούμε στη θεϊκή του ζωή, διαμέσου του Λόγου του,
των Ιερών Μυστηρίων, ως Αδελφοί μέσα στην Εκκλησία. Πεθαίνοντας ως άνθρωπος,
γίνεται συμμέτοχος στον θάνατό μας, στο καθημερινό μας θάνατο και στον τελικό
μας θάνατο, για να μας οδηγήσει μαζί του και πάλι στον παράδεισο. Μαζί
μας και δίπλα μας γίνεται αληθινά σήμερα ο Εμμανουήλ, ο Θεός μαζί μας. Όχι
ένας Θεός μακρινός μας, απρόσωπος, αλλά ένας Θεός αδελφός μας και φίλος μας, ο
οποίος μαζί μας και δίπλα μας,
μας δείχνει την γλυκιά και αυστηρή μορφή του, με τη διεισδυτική και αλάθητη
ματιά του, και επίσης με μία μορφή του Παντοκράτορα, ο οποίος κρατά τα πάντα
στα χέρια του, στα ίδια εκείνα χέρια με τα οποία τόσες φορές, μαζί μας και δίπλα μας, θα μας σηκώσουν και θα μας βάλουν
στους ώμους του καλού ποιμένα μας.
Αυτός είναι Εκείνος τον
οποίο γιορτάζουμε ο Θεός μαζί μας και
δίπλα μας, και δεν τον γιορτάζουμε ως απλή ανάμνηση μακρινών γεγονότων,
και σχεδόν ξεχασμένων, αλλά ως ομολογία πίστης, η οποία μας κάνει να τον
διακηρύττουμε ως ζώντα και ζωοποιό, όπως τον διακηρύττει η Συριακή Θεία Λατρεία
όταν λαβαίνουμε τα Ιερά Δώρα, ως Εμμανουήλ, ως Θεός μαζί μας και δίπλα
μας, μέσα στο Σήμερα του κόσμου μας της Εκκλησίας μας.
Αυτό είναι το σήμερα
του κόσμου μας, σημαδεμένο ακόμα από μία πανδημία που μας πονά, που μας
βαραίνει σαν να ήταν μία χλαίνα από σύννεφο, που προσπαθεί να σκοτεινιάσει τη
ματιά μας, που προσπαθεί να εξασθενήσει το σώμα μας και την ψυχή μας, διαμέσου
του φόβου, και της αβεβαιότητας για το άμεσο μέλλον. Είναι το σήμερα του κόσμου
μας…. Ενός κόσμου στον οποίο εμείς οι χριστιανοί ζούμε ως πολίτες, ως άντρες
και γυναίκες, που θέλουν και περιμένουν να ξαναγεννηθούν από τη στάχτη της
χειμερινής πανδημίας προς μία άνοιξη και για μας τους χριστιανούς προς ένα νέο
Πάσχα. Είναι ένα σήμερα του κόσμου μας, το οποίο μας επιβάλλει όρια,
περιορισμούς στην εργασία μας, στις επιδόσεις μας, στη συμπαράστασή μας προς
τους αδελφούς μας, στην πληρότητα της ζωής μας, ως χριστιανοί, μιας ζωής
χριστιανικής πίστης, η οποία προϋποθέτει φυσικές και αδελφικές παρουσίες,
αληθινά μυστηριακές. Είναι ένα σήμερα του κόσμου μας, το οποίο μας δοκιμάζει
και στο υλικό επίπεδο, με τόσες μορφές φτώχειας, πόνου, και το οποίο όπως
εκείνο το μεγάλο Σήμερα της Βηθλεέμ, το οποίο το γιορτάζουμε κατά τα
Χριστούγεννα, ζητά και από εμάς να είμαστε δίπλα στα αδέλφια μας, δίπλα σε
όλους τους ανθρώπους.
Είναι το Σήμερα της
Εκκλησίας. Της Εκκλησίας του Χριστού μέσα στον κόσμο μας, και της Εκκλησίας
μας που βρίσκεται στην Ελλάδα: μία Εκκλησία Νύμφη του Χριστού, «τόσο ωραία,
ώστε ποτέ να μην επιθυμούμε μία άλλη…», σύμφωνα με την έκφραση ενός μεγάλου
καθολικού επισκόπου του εικοστού αιώνα, μία Εκκλησία αγία και άμωμη μέσα στην
αγάπη του Χριστού, αποτελούμενη από άντρες και γυναίκες αγίους και αμαρτωλούς,
σπιλωμένους από την αμαρτία και λυτρωμένους από το αίμα και από την αγάπη του
Χριστού.
Μία Εκκλησία, η δική
μας Εκκλησία στην Ελλάδα, μικρό ποίμνιο, αδύναμο και πολλές φορές άπρακτο, αλλά
αγαπημένο και θελημένο από τον Θείο Νυμφίο, ο οποίος συνεχίζει να το
αγκαλιάζει, να το αγαπά, να μας αγαπά, να μας οδηγεί στην πορεία μας προς το
Σταυρό του, μέχρι την Ανάστασή του. Μία Εκκλησία, η δική μας Καθολική Εκκλησία
βυζαντινής παράδοσης στην Ελλάδα, η οποία κατά το έτος αυτό είχε το δώρο, τη
χάρη να υποδεχθεί ως προσκυνητή στην αποστολική μας γη, τον Επίσκοπο Ρώμης, τον
Πάπα Φραγκίσκο. Ο Άγιος Πατέρας θέλησε να γίνει προσκυνητής στην ελληνική αυτή
γη μας την οποία περπάτησε και ευαγγελίστηκε ο Απόστολος Παύλος, κατά τον
εορτασμό των διακοσίων ετών της ελευθερίας της. Μας επισκέφθηκε ως λαό στην
καρδιά της Μεσογείου Θάλασσας. Η επίσκεψη αυτή του Πάπα ήταν ένα προσκύνημα, το
οποίο μας κάνει να αισθανόμαστε πραγματικοί Καθολικοί, ανοιχτοί προς όλους μέσα
στην αγάπη που γεννιέται και αναβλύζει αποκλειστικά από το Ευαγγέλιο του
Χριστού.
Μέσα σ’ αυτό το Σήμερα
της βυζαντινής Καθολικής μας Εκκλησίας στην Ελλάδα, θέλω να σας προτρέψω
πατρικά και σταθερά, ώστε, πάντοτε «με προσευχή και προσοχή» να ζωντανέψει και
πάλι η εκκλησιαστική ζωή, με την προσέλευση στα ιερά μυστήρια και στη θεία
λατρεία. Αυτό θα κατορθωθεί με την παρουσία σας στο ναό μας κατά τις Κυριακές
και τις Εορτές, με την τακτική σας συμμετοχή στις ιερές ακολουθίες των
εκκλησιών μας.
Η ζωή της πίστης μέσα
στις Χριστιανικές Εκκλησίες περνά από την προσέλευσή μας και την τέλεση των
Ιερών Μυστηρίων. Αυτά τα Ιερά Μυστήρια είναι μέσα μετάδοσης της θείας χάρης για
όλους μας. Διαμέσου των Ιερών Μυστηρίων ο Κύριος μας, ο Εμμανουήλ είναι πάντοτε
μαζί μας και δίπλα μας, μέσα
στη ζωή της Εκκλησίας.
Γι’ αυτό, πεπεισμένοι χάρη στη
δωρεά του Θεού και στην πίστη μας, ότι ο Εμμανουήλ είναι πάντοτε μαζί μας και δίπλα μας, επιθυμώ να
ευχηθώ σε όλους εσάς, τους πιστούς της Εξαρχίας, Έλληνες, Ουκρανοί και
Χαλδαίοι, όπως και σε όλους τους αδελφούς και φίλους μας, στους άντρες και τις
γυναίκες καλής θέλησης, πραγματικά Άγια Χριστούγεννα, γεμάτα από την ευλογία
την αγάπη και την δύναμη, που αναβλύζουν από Αυτόν, ο οποίος Σήμερα γεννήθηκε
στη Βηθλεέμ.
+ O Καρκαβίας Εμμανουήλ Νιν
Επίσκοπος-Έξαρχος Ελληνορρύθμων Καθολικών Ελλάδος
Tu che sei saggio, vieni a vedere il neonato
avvolto nei panni, rifletti come tutta la creazione è sottomessa ai suoi
ordini, meravigliati di vederlo in una mangiatoia… lui che col suo Padre regge
cielo e terra. Guarda Colui che siede sul carro nei cieli, e la Vergine lo
porta nel suo grembo, Lui davanti a cui si prostrano le schiere di Gabriele, e
quelli della casa di Giuseppe lo portano nelle loro braccia…. Il cielo è troppo
stretto se lui vi si poggia, ma il grembo di Maria è assai vasto per contenerlo…
Che i figli di Adamo facciano salire con tutto il cuore il ringraziamento; che
il cielo e la terra ed il mare innalzino la lode al giorno della tua nascita
che ha loro ringiovanito.
(Dalla
liturgia siriaca per il giorno di Natale)
Carissimi,
Alle porte
della celebrazione del Natale, della nascita come uomo, del Verbo di Dio
incarnato, vi propongo alla vostra lettura e riflessione questa bella strofa
presa dalla liturgia siriaca per il giorno di Natale. Si tratta di un testo
proveniente da una Chiesa cristiana tra le più antiche e venerabili. Un testo
in cui, con delle immagini belle e allo stesso tempo contrastanti, si fa
presente il mistero della nostra fede: … il neonato avvolto nei panni…,
tutta la creazione è sottomessa ai suoi ordini…, in una mangiatoia… lui che col
suo Padre regge cielo e terra… Colui che siede sul carro nei cieli, e la
Vergine lo porta nel suo grembo… Attraverso immagini come queste, che ci
colpiscono certamente, la liturgia siriaca, e quella di tutte le altre Chiese
cristiane, in questo periodo dell’anno liturgico ci avvolge, ci fa partecipi
del mistero unico ed ineffabile: Dio si fa uomo, Dio si fa l’Emmanuele, il Dio
con noi e sempre accanto a noi.
La celebrazione
del Natale di nostro Signore Gesù Cristo ci porta a contemplare, a celebrare e
a vivere quello che è il mistero centrale della nostra professione di fede: il
Verbo eterno di Dio si incarna dallo Spirito Santo e dalla sempre Vergine Maria
e si fa uomo, si fa uno di noi; rimanendo veramente Dio, diventa veramente uno
di noi, con noi e sempre accanto a noi cammina nel nostro mondo, accanto
agli uomini, accanto ad ognuno di noi, non ci lascia mai da soli, e ci fa
sentire la sua Parola, la sua Buona Novella, quel Vangelo che ci annuncia
l’amore, la misericordia, il perdono, quel Vangelo anche tagliente come una
spada a due tagli, che ci chiede di perdonare settanta volte sette, di porre
l’altra guancia, di amare anche i nostri nemici. Con noi e sempre accanto a
noi piange per la sofferenza e la morte che continuano a colpire la nostra
umanità. Con noi e accanto a noi percorre quel cammino da Betlemme a
Gerusalemme, dalla gioia della sua nascita, accolta e celebrata da Giuseppe e
Maria, dai pastori e dai magi, alla sua gloriosa passione e risurrezione,
sofferta e celebrata da Maria, dalle discepole e dagli apostoli; da quella
mangiatoia che è già sepolcro, a quella tomba che diventa per noi altare da
dove ci dà il suo alimento di vita. Fasciato come bambino neonato, con noi e
accanto a noi fino ad essere avvolto in un sudario per diventare il
primogenito di coloro che risuscitano dai morti.
Con noi e
accanto a noi, nascendo come uomo, ci fa nascere alla sua vita divina, per
mezzo della sua Parola, dei sacramenti, dei fratelli, per mezzo della Chiesa.
Morendo come uomo, diventa partecipe della nostra morte, quella quotidiana e
quell’ultima, per portarci con lui di nuovo nel paradiso. Con noi e accanto
a noi diventa Oggi veramente Emmanuele, Dio con noi. Non un Dio lontano,
impersonale, ma un Dio fratello ed amico, che, con noi e accanto a noi,
ci mostra il suo viso mite e severo, da uno sguardo penetrante e veritiero,
quel volto da Pantocratore che ha tutto nelle sue mani, quelle stesse mani che
tante volte, con noi e accanto a noi, ci prenderanno e ci caricheranno
nelle sue spalle da pastore buono.
Costui è Colui
che celebriamo, l’Emmanuele, Dio con noi e accanto a noi, e non lo
celebriamo per farne una memoria di fatti lontani e quasi dimenticati, ma in
una professione di fede che ce lo fa proclamare vivente e vivificante, come lo
proclamano alcune liturgie orientali al momento in cui si ricevono i Santi
Doni: l’Emmanuele, Dio con noi e accanto a noi, nell’Oggi del nostro
mondo, della nostra storia e nell’Oggi della nostra Chiesa.
L’Oggi del
nostro mondo, un mondo provato e segnato ancora da una pandemia che ci
affligge, che ci sovrasta quasi fosse una cappa di nebbia che prova ad offuscare
il nostro sguardo, che prova ad indebolirci nel corpo e nell’anima, per mezzo
della paura, dell’incertezza sull’immediato futuro. L’Oggi del nostro mondo… Un
mondo in cui noi, cristiani, viviamo da cittadini, da uomini e donne che
vogliono e aspettano possa rinascere dalle ceneri dell’inverno pandemico verso
una nuova primavera, che per noi cristiani è sempre una nuova Pasqua. Un Oggi
del nostro mondo che ancora ci impone dei limiti, delle ristrettezze, nel
nostro lavoro, nei nostri impegni, nel nostro essere accanto i fratelli, nel
nostro vivere pienamente come cristiani una vita di fede che suppone delle
presenze fisiche, fraterne, veramente sacramentali. Un Oggi del nostro mondo
che ci mette alla prova anche a livello materiale, con tante forme di povertà,
di sofferenza, e che, come quel grande Oggi di Betlemme che celebriamo nel
Natale, ci chiede anche a noi di essere sempre accanto ai fratelli, accanto
agli uomini.
L’Oggi della
Chiesa. La Chiesa di Cristo presente nel mondo, e la nostra Chiesa che è in
Grecia. Una Chiesa, che è sempre Sposa di Cristo, “così bella da non
desiderarne mai un’altra…”, come diceva un grande vescovo cattolico del XX
secolo, una Chiesa santa ed immacolata nell’amore di Cristo, fatta da uomini e
donne santi e peccatori, macchiati tante volte dal peccato e sempre redenti dal
sangue e dall’amore di Cristo.
Una Chiesa, la
nostra in Grecia, piccolo gregge, debole e anche inerme tante volte, ma pure
lui amato e voluto dallo Sposo, dal Nymfios che continua ad abbracciarla, ad
amarla, ad amarci, a portarci ai piedi della sua croce fino alla risurrezione.
Una Chiesa, la nostra Chiesa Cattolica di tradizione bizantina in Grecia,
piccolo gregge pure noi e provati in tanti modi, ma fermi nella fede dei nostri
padri fino ad oggi. Una Chiesa la nostra che quest’anno ha avuto il dono, la
grazia, di ricevere come pellegrino in terra apostolica, il vescovo di Roma,
successore di Pietro, papa Francesco, che ha voluto pellegrinare su questa
nostra terra greca ormeggiata, calcata ed evangelizzata da Paolo, nella
celebrazione dei suoi duecento anni di nuova libertà come popolo, nel cuore del
Mediterraneo. Una visita, quella del Papa, un pellegrinaggio che ci ha fatto
sentire veramente cattolici, aperti a tutti nell’amore che nasce, che sgorga
unicamente da Cristo stesso e dal suo Vangelo.
E in questo
Oggi della nostra Chiesa Cattolica di tradizione bizantina in Grecia, voglio
esortarvi paternamente e anche con fermezza, affinché sempre, “con preghiera
e con vigilanza”, “με προσευχή και προσοχή”, ci sia in tutti voi una ripresa della vita ecclesiale, sacramentale e liturgica, fatta
nella presenza in chiesa, nelle domeniche e nei giorni festivi, con una
partecipazione assidua, presenziale e fisica alle celebrazioni nelle nostre
chiese. La vita di fede nelle Chiese Cristiane passa attraverso la
frequentazione e la celebrazione presenziale e fisica dei sacramenti. Essi, in
quanto tali, sono mezzi di grazia e di vita divina per tutti noi. Attraverso i
sacramenti il Signore, l’Emmanuele, è sempre con noi e accanto a noi
nella vita della Chiesa.
Per questo,
convinti per dono di Dio e per fede, che l’Emmanuele e sempre con noi ed
accanto a noi, voglio augurarvi, a tutti voi i fedeli dell’Esarcato, greci,
ucraini e caldei, e a tutti i fratelli e amici, e a tutti gli uomini e donne di
buona volontà, un Santo Natale pieno della benedizione, dell’amore e della
forza che vengono da Colui che Oggi nasce a Betlemme.
Auguro a tutti,
sacerdoti, suore e fedeli dell’Esarcato, e a tutti i fratelli ed amici, un
Santo Natale.
+P. Emmanuil Nin
Esarca Apostolico
